डुब्दैछन् भारतका यी शहर

“यो घर धेरै समयदेखि डुबिरहेको छ । २२ वर्ष पहिले जब म झ्याल बाहिर उभिन्थे, यो मेरो छाती बराबर थियो, तर अहिले यो मेरो घुँडा बराबर पुगेको छ ।”

यो कुरा इन्डोनेसियाको राजधानी जकार्तामा बस्ने अर्नाले भनेकी हुन् । जकार्ता संसारको सबैभन्दा छिटो डुब्ने शहरमध्ये एक हो ।

अर्नाको घर जकार्ता शहरको उत्तरी भागमा अवस्थित छ, जुन शहरको सबैभन्दा प्रभावित क्षेत्रमध्ये एक हो । यहाँ जब पनि भारी वर्षा हुन्छ, बाढी जस्तो अवस्था सृजना हुन्छ ।

३७ वर्षीया अर्ना जकार्तामा हुर्केकी थिइन् । उनी भन्छिन्, “मलाई अझै पनि व्यस्त बन्दरगाह र मस्जिदहरू याद छ, जुन अहिले हराइसकेका छन्, सधैंको लागि पानीमुनि ।”

उनीहरूको घर १९७० को दशकमा बनेको थियो । घरको भित्ताहरू भत्किएको छ र भुइँमा कंक्रीटको बाक्लो तहहरू खन्याइएको छ ताकि यसलाई जमिनको सतहमा फर्काउन सकियोस् । यो अहिलेसम्म लगभग दश पटक गरिएको छ ।

सिंगापुरको नान्याङ टेक्नोलोजिकल युनिभर्सिटी (एनटीयू) को एक अध्ययनअनुसार जकार्ताबाहेक भारतका चेन्नई, अहमदाबाद र कोलकाता सहित ४८ शहर डुब्नेको सूचीमा छन् ।

वास्तवमा नान्याङ टेक्नोलोजिकल युनिभर्सिटी (NTU) को टोलीले एसिया, अफ्रिका, युरोप र अमेरिकाका ४८ तटीय शहरहरूको अध्ययन गरेको थियो । यी ती क्षेत्रहरू हुन्, जहाँ विशेष गरी बढ्दो समुद्री सतहका कारण अधिकतम खतराको सम्भावना छ । यसको मुख्य कारण जलवायु परिवर्तन हो ।

अध्ययन र संयुक्त राष्ट्रसंघको जनसंख्या तथ्याङ्कको आधारमा, बीबीसीले यी क्षेत्रहरूमा लगभग १६ करोड मानिसहरू बसोबास गर्ने पत्ता लगाएको छ ।

भारतका कुन शहर डुब्दैछन् ?

कोलकाता

एनटीयूको अध्ययनअनुसार सन् २०१४ देखि २०२० सम्म कोलकाताका केही भागहरूमा जमिन प्रतिवर्ष औसत ०.०१ सेन्टिमिटरदेखि २.८ सेन्टिमिटरसम्म भासिएको छ ।

बीबीसीको अनुमानअनुसार यी डुबेका क्षेत्रहरूमा ९० लाख मानिसहरू बसोबास गर्छन् ।

एनटीएको अध्ययनअनुसार सबैभन्दा छिटो डुब्ने क्षेत्रमध्ये एक भाटपारा थियो, जहाँ जमिन प्रति वर्ष २.६ सेन्टिमिटरले डुबिरहेको थियो । जबकि, नासाकाअनुसार २०२४ मा समुद्रको सतह ०.५९ सेन्टिमिटरले बढ्नेछ ।

विज्ञहरू भन्छन्, “कोलकातामा जमिन भासिनुको कारण भूमिगत पानीको अत्यधिक दोहन हो ।” विज्ञहरूले कोलकाताका जमिन डुब्ने क्षेत्रहरूमा भूकम्प र बाढीको जोखिम बढी हुने चेतावनी दिएका छन् ।

चेन्नई

एनटीयूका अनुसार २०१४ देखि २०२० सम्म चेन्नईका केही भागहरूमा जमिन प्रतिवर्ष ०.०१ सेन्टिमिटरदेखि ३.७ सेन्टिमिटरसम्म भासिएको छ ।

बीबीसीले पत्ता लगाएको छ कि यी डुब्न लागेका क्षेत्रहरूमा १४ लाख मानिसहरू बस्छन् ।

एनटीए अध्ययनअनुसार चेन्नई शहरको सबैभन्दा छिटो डुब्ने क्षेत्रमध्ये एक थारामनी हो । यहाँ जमिन प्रतिवर्ष औसत ३.७ सेन्टिमिटरले डुब्छ । जबकि, नासाका अनुसार २०२४ मा समुद्रको सतह ०.५९ सेन्टिमिटरले बढेको छ ।

विज्ञहरू भन्छन्, “चेन्नईका ती क्षेत्रहरूमा जमिनको भास द्रुत गतिमा भइरहेको छ । जहाँ कृषि, औद्योगिक र घरेलु गतिविधिहरूको लागि ठूलो मात्रामा भूजलको दोहन गरिएको छ ।”

यो खतरा कम गर्न, भारत सरकारले भूजल व्यवस्थापन सुधार गर्ने कार्यक्रमहरू सुरु गरेको छ । यो वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन गर्न सकियोस् भनेर गरिएको हो ।

अहमदाबाद

एनटीयूको अध्ययनअनुसार २०१४ देखि २०२० सम्म अहमदाबादका केही भागमा जमिन प्रतिवर्ष औसत ०.०१ सेन्टिमिटरदेखि ५.१ सेन्टिमिटरसम्म भासिएको छ ।

बीबीसीको अनुमान छ कि यी डुबेका क्षेत्रहरूमा ५१ लाख मानिसहरू बस्छन् ।

एनटीयूको अध्ययनले पिपलाज अहमदाबादको सबैभन्दा छिटो डुब्ने क्षेत्रहरू मध्ये एक हो र यहाँको जमिन प्रति वर्ष औसत ४.२ सेन्टिमिटरले भासिँदै गएको देखाएको छ ।

साथै, नासाका अनुसार २०२४ मा समुद्रको सतह ०.५९ सेन्टिमिटरले बढ्नेछ ।

जमिन भासिनुको कारण पम्पिङमार्फत भूमिगत पानीबाट अत्यधिक पानी निकाल्नु, समुद्री सतह बढ्नु र अत्यधिक वर्षा हुनु रहेको विज्ञहरू बताउँछन् । यदि यो जारी रह्यो भने भविष्यमा शहरमा बाढीको जोखिम बढ्नेछ ।

यसलाई कम गर्न, अहमदाबाद नगर निगमले जलवायु उत्थानशील शहर कार्य योजना तयार गरेको छ, जसमा वर्षाको पानी भण्डारण र भूजल पुनर्भरण लगायत धेरै उपायहरू समावेश छन् ।

भूमिगत पानी पुनर्भरण भनेको भूमिगत पानी भण्डारणमा कृत्रिम रूपमा पानी भर्नु हो । एनटीयूको अध्ययनमा कोलकाता, अहमदाबाद र चेन्नई बाहेक भारतको मुम्बई र सुरत पनि विश्वभर डुब्ने शहरहरूको सूचीमा समावेश छन् ।

नान्याङ टेक्नोलोजिकल युनिभर्सिटीको अध्ययन

नान्याङ टेक्नोलोजिकल युनिभर्सिटीले सबैभन्दा गम्भीर जमिन भासिने घटना चीनको तियानजिनमा भएको बताएको छ । यहाँ द्रुत औद्योगिक र पूर्वाधार विकास भएको छ । सन् २०१४ देखि २०२० सम्म शहरको सबैभन्दा प्रभावित भागमा प्रतिवर्ष औसत १८.७ सेन्टिमिटर जमिन भासिने देखिएको छ ।

नान्याङ टेक्नोलोजिकल युनिभर्सिटीकी चेरिल टे भन्छिन्, “धेरै डुब्ने शहरहरू एसिया वा दक्षिणपूर्व एसियामा छन् । यसको कारण यो हो कि यहाँ जनसंख्या धेरै छिटो बढिरहेको छ र धेरै विकास पनि भइरहेको छ । पानीको माग धेरै बढी छ । यसले भूमिगत पानीको अत्यधिक दोहनको सम्भावना बढाउँछ । यसले बिस्तारै समस्या बढाउँछ ।”

तिनीहरू विश्वास गर्छन् कि केही भूमिहरू अरूभन्दा बढी प्रभावित हुन्छन् । जोखिम विशेष गरी तटीय क्षेत्रहरूमा उच्च छ, जुन तल्लो डेल्टामा अवस्थित छन्, जहाँ नदीहरू समुद्रमा बग्नु अघि धेरै खोलाहरूमा विभाजित हुन्छन् । त्यस्ता शहरहरूमा जकार्ता, बैंकक, हो ची मिन्ह सिटी र सांघाई समावेश छन् ।

जकार्ताको लगभग आधा भाग अहिले समुद्र सतहभन्दा तल छ । यो शहर दलदली भूमिमा अवस्थित छ, जहाँ १३ वटा नदीहरू समुद्रमा बग्छन्, जसले गर्दा यो क्षेत्र विशेष गरी जोखिममा छ ।

इन्डोनेसियाको मौसम विज्ञान एजेन्सीले जकार्ताको बाढी चक्र, जुन पहिले हरेक पाँच वर्षमा हुने गर्थ्यो, अब धेरै पटक हुने सम्भावना रहेको बताएको छ । किनभने इन्डोनेसियाले बढी वर्षाको बढ्दो प्रवृत्ति अनुभव गरिरहेको छ ।

पछिल्लो दशकमा शहरमा बाढीका कारण धेरै मानिसहरूको मृत्यु भएको छ । यसबाहेक २,८०,००० मानिसहरू विस्थापित हुनुपरेको छ ।

जकार्ताका केही भागहरू १९७० भन्दा ४ मिटर तल डुबेका छन् । त्यसैले इन्डोनेसियाले नुसनतारालाई नयाँ राजधानीको रूपमा विकास गर्ने निर्णय गरेको छ ।

एनटीयू अध्ययन र बीबीसी विश्लेषणले जमिन भासिने मुख्य कारण भूमिगत पानी बाहिर निकाल्नु रहेको पत्ता लगाएको छ । निर्माण र खानी जस्ता अन्य गतिविधिहरूले पनि यसको प्रभाव पार्छन् ।

–बीबीसीबाट