ट्रम्पको फोनपछि फर्किएका थिए युद्धविरामपछि तेहरानतर्फ उडेका इजरायली विमान

काठमाडौं । जुन १३ देखि इजरायलले इरानको सैन्य पूर्वाधारमा व्यापक क्षति पुर्‍याउन थाल्यो । जवाफमा इरानी क्षेप्यास्त्रहरूले इजरायलको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई तोड्यो र त्यसपछि अमेरिकाले इरानको आणविक आधारहरूमा बम खसाल्यो ।

तर, सोमबार बिहानदेखि २४ घण्टाभित्र घटनाक्रम द्रुत गतिमा परिवर्तन भयो ।

कतारस्थित अमेरिकी हवाई अड्डामा आक्रमण भयो, ह्वाइट हाउसले इरान र इजरायल बीच मध्यस्थता गर्‍यो र युद्धविराम सम्झौतासमेत भयो ।यी अशान्त २४ घण्टामा एक नजर राखौं –

कतारमा रहेका अमेरिकी नागरिकलाई निर्देशन

मध्यपूर्वमा तनाव फैलिएको पहिलो संकेत कतारमा रहेका अमेरिकी नागरिकहरूलाई जारी गरिएको सन्देशबाट आएको थियो । अमेरिकाले आफ्ना नागरिकहरूलाई “सुरक्षित ठाउँमा बस्न” भन्यो ।

बेलायतले पनि यस्तै सल्लाह जारी गर्‍यो । इरानले कतारमा रहेको अमेरिकी हवाई अड्डामा आक्रमण गर्न सक्छ भन्ने डर पहिले नै गरिएको थियो ।

इरानले पहिले नै आफ्ना तीन आणविक केन्द्रहरूमा अमेरिकी आक्रमणको जवाफ दिने घोषणा गरिसकेको थियो ।

इजरायली आक्रमण सुरु भएदेखि नै इरानका सर्वोच्च नेता अयातोल्लाह अली खामेनेई बंकरमा गएको र त्यहाँबाट खामेनीले अमेरिकीहरू विरुद्ध बदला लिने आदेश दिएको बताइएको छ ।

गम्भीर खतरा

आक्रमणको डरले कतारले आफ्नो हवाई क्षेत्र बन्द गर्‍यो ।

दोहाको हवाई ट्राफिक नियन्त्रणले सबै यात्रुवाहक विमानहरूलाई फिर्ता पठाउन थाल्यो । दोहा संसारको सबैभन्दा व्यस्त विमानस्थलमध्ये एक हो ।

त्यसपछि अल उदेइद एयरबेसमा इरानी क्षेप्यास्त्र आक्रमणको ‘गम्भीर खतरा’ रहेको खुल्यो । नाम न छाप्ने सर्तमा बोल्दै अमेरिकी अधिकारीहरूले कतारतर्फ क्षेप्यास्त्र प्रक्षेपकहरू आउँदै गरेको देखिएको बताएका थिए ।

यसपछि अमेरिकी रक्षामन्त्री पिट हेगसेथ र एक वरिष्ठ जनरल ह्वाइट हाउस गए । केही घण्टापछि दोहामा विस्फोटको आवाज सुनियो । शहरको आकाशमा क्षेप्यास्त्रहरू देखिए ।

‘अमेरिकी अड्डा शक्ति होइन, कमजोरी हुन्’

इरानको सरकारी मिडियाले यस प्रतिआक्रमणको बारेमा रिपोर्ट गर्न थाले । यसपछि इरानी रिभोलुसनरी गार्ड्स कोर्प्स (IRGC) ले पनि आक्रमणको पुष्टि गर्‍यो ।

आईआरजीसीले भन्यो, “यस क्षेत्रमा रहेका अमेरिकी अड्डाहरू उनीहरूको शक्ति होइनन् तर कमजोरी हुन् ।”

आक्रमणको प्रतिक्रिया अमेरिकाभन्दा अगाडि कतारबाट आयो । कतारले आफ्नो सार्वभौमसत्ताको उल्लङ्घनलाई ‘आक्रमण’ भनेको छ ।

कतारले इरानबाट आएका क्षेप्यास्त्रहरूलाई रोकेको र त्यहाँ कुनै पनि जनधनको क्षति नभएको बताएको छ ।

उही समयमा खामेनेईको एक्स अकाउन्टमा एउटा भड्काउने तस्वीर पनि देखा पर्‍यो, जसमा अमेरिकी सैन्य अड्डामा क्षेप्यास्त्र आक्रमण गरिएको र च्यातिएको अमेरिकी झण्डा जलाइएको देखाइएको थियो ।

उनले लेखेका थिए: “हामीले कसैलाई हानि गरेनौं ।”

यसपछि यस्तो देखिन्थ्यो कि अमेरिका र कतारलाई इरानी आक्रमणको बारेमा पहिले नै जानकारी थियो । विश्लेषकहरूका अनुसार यो जानाजानी गरिएको थियो ताकि इरानले आफ्नो राष्ट्रलाई अमेरिकालाई जवाफ दिएको भन्न सकोस्, तर प्रत्यक्ष युद्ध निम्त्याउने क्षति नपुर्‍याई ।

यो शान्तितर्फको संकेत थियो – र विश्व अमेरिकी राष्ट्रपतिले सामाजिक सञ्जालमा के भन्नुहुन्छ भनेर पर्खिरहेको थियो ।

‘शान्तिको समय’

“कमजोर, अपेक्षित, प्रभावकारी रूपमा रोकियो, ” ट्रम्पले इरानी आक्रमणको वर्णन उही शब्दमा गरे, तर उनको स्वर त्योभन्दा नरम थियो ।

ट्रम्पले इरानलाई धन्यवाद दिँदै भने, “हामीलाई (आक्रमणको) अग्रिम जानकारी मिलेको थियो । सायद अब इरान शान्ति र सद्भावतर्फ अघि बढ्नेछ र म इजरायललाई पनि त्यसै गर्न प्रोत्साहित गर्नेछु ।”

दुई घण्टा अगाडि इरानले अमेरिकी हवाई अड्डामा आक्रमण गरेको थियो । दुई दिन अगाडि ट्रम्पले इरानमा अभूतपूर्व आक्रमणको आदेश दिएका थिए ।

अब ट्रम्पले इरान र इजरायलका नेताहरूलाई शान्तिको पाठ सिकाइरहेका थिए । त्यसपछि उनले सामाजिक सञ्जाल पोस्टमा लेखे, “बधाई छ, शान्तिको समय आएको छ !”

‘१२ दिने युद्ध’

अब यो कुरा बाहिर आएको छ कि पर्दा पछाडि अमेरिका, इरान, इजरायल र कतारबीच वार्ता चलिरहेको थियो ।

ट्रम्पले इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतन्याहूसँग सिधै कुरा गरे । फोनवार्ता निजी थियो तर सन्देश स्पष्ट थियो – युद्ध अब रोकिनुपर्छ ।

त्यही समयमा अमेरिकी उपराष्ट्रपति जेडी भान्स र मध्यपूर्वका लागि अमेरिकी विशेष वार्ताकार स्टिभ विटकफले इरानी प्रतिनिधिहरूलाई प्रत्यक्ष र कूटनीतिक माध्यमबाट सम्पर्क गरिरहेका थिए ।

अमेरिकाको प्रयास ट्रम्पले सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण ठानेको कुरा युद्धविराम हासिल गर्ने थियो ।

सम्झौता लगभग तयार भएको रिपोर्टहरू आएका थिए, तर केही फरक कथनहरू पनि बाहिर आउँदै थिए । तैपनि, बिस्तारै आशा पलाउन थाल्यो ।

त्यसपछि ट्रम्पले सामाजिक सञ्जालमा लेखे: “सबैलाई बधाई छ । इरान र इजरायल पूर्ण युद्धविराममा सहमत भएका छन् र यो छ घण्टा पछि लागू हुनेछ ।”

‘अन्तिम क्षेप्यास्त्र’

सोमबार बिहानीपख इजरायलमा साइरन बज्न थाल्यो र मानिसहरू लुक्न बाध्य भए । इजरायली रक्षा बलले इरानी क्षेप्यास्त्रहरू आउँदैछ भन्ने अलर्ट जारी गर्‍यो ।

एक घण्टाभित्र इजरायलले इरानले तीन राउन्ड क्षेप्यास्त्र प्रहार गरेको बतायो ।

इजरायलको एक बहुतले आवासीय भवनमा क्षेप्यास्त्र प्रहार हुँदा चार जनाको मृत्यु भएको थियो । नेतन्याहूले इरानले आफ्नो सबैभन्दा ठूलो क्षेप्यास्त्रबाट आक्रमण गरेको आरोप लगाए ।

यसैबीच, इरानी मिडियाले इजरायलले उत्तरी शहर अस्तौन-ये अशरफियाहमा भारी आक्रमण गरेको र नौ जनाको मृत्यु भएको बतायो । मारिनेहरूमा मोहम्मद रेजा सिद्दीकी साबरी नामका एक आणविक वैज्ञानिक पनि थिए ।

क्षेत्रका डेपुटी गभर्नरले भने, “चारवटा अपार्टमेन्टहरू “पूर्ण रूपमा ध्वस्त” भएका छन् र नजिकैका धेरै घरहरू भत्किएका छन् । तस्बिरहरूमा सडकमा फोहोर छरिएको देखिन्छ ।”

इरानले युद्धविरामको समयसीमा अघि कारबाही सुरक्षित गर्न इजरायलले अन्तिम क्षेप्यास्त्र आक्रमण गरेको आरोप लगायो ।

इजरायली सेनाले पछि राति आक्रमणको पुष्टि गर्‍यो, जबकि इराकी सरकारले आफ्नो क्षेत्रमा ड्रोन आक्रमण गरिएको दाबी गर्‍यो । तर, यो स्पष्ट थियो कि लडाइँ अन्त्यसम्म जारी रह्यो ।

‘अब युद्धविराम सुरु भएको छ’

त्यसपछि ट्रम्पले सामाजिक सञ्जालमा लेखे, “युद्धविराम अब लागू भएको छ । कृपया यसको उल्लंघन नगर्नुहोस् ।”

केही समयपछि इजरायलले युद्धविराम स्वीकार गर्‍यो । इजरायलले इरानको आणविक र ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्र क्षमता नष्ट गरेको एक विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

इरानका विदेशमन्त्री सैयद अब्बास अराघचीले पहिले नै ट्रम्पको प्रस्तावित युद्धविरामको लागि इरान तयार रहेको संकेत गरिसकेका थिए । उनले भनेका थिए, “यदि इजरायलले बिहान ४:०० बजे अघि आफ्नो आक्रमण रोक्यो भने हामी थप बदला लिने छैनौं ।”

तर, धेरै समय नबित्दै त्यो युद्धविराम पनि समस्यामा पर्‍यो ।

इजरायली सेनाले इरानबाट क्षेप्यास्त्र प्रहार गरिएको र आफ्नो हवाई रक्षा प्रणाली सक्रिय गरेको आरोप लगायो । इरानले यसलाई अस्वीकार गर्‍यो, तर इजरायली रक्षामन्त्रीले इरानी राजधानी तेहरानमा आक्रमण गर्न आदेशसमेत दिए ।

ट्रम्पको सम्झौता खतरामा परेको जस्तो देखिन्थ्यो ।

इजरायली लडाकु विमानहरू तेहरानतर्फ उडिरहेका बेला ट्रम्पले नेतन्याहूलाई भने, “यी बमहरू नफाल्नुहोस् । यदि तपाईंले त्यसो गर्नुभयो भने यो गम्भीर उल्लंघन हुनेछ । अब आफ्ना पाइलटहरूलाई फिर्ता बोलाउनुहोस् !”

“तिनीहरू अब शान्त हुनुपर्छ”

वासिङ्टन डीसीमा बिहान उज्यालो हुने बित्तिकै ट्रम्प ह्वाइट हाउसको ल्यानमा आइपुगे, जहाँबाट उनले नेटो शिखर सम्मेलनको लागि हेलिकप्टर समात्नु पर्ने थियो ।

त्यहाँ पत्रकारहरू पनि धेरै प्रश्नहरू लिएर उपस्थित थिए ।

उनले इजरायल र इरान दुवैले युद्धविराम उल्लङ्घन गरेको बताए । तर, सम्झौता अझै पनि लागू रहेको दोहोर्‍याए ।

“यी मानिसहरू शान्त हुन आवश्यक छ,” ट्रम्पले पत्रकारहरूलाई भने, “सम्भवतः समयसीमा पछि गल्तीले इरानी रकेट प्रहार भयो ।”

राष्ट्रपति रिसाएका देखिन्थे । उनले भनेका थिए, “म इजरायलसँग खुसी छैन किनभने युद्धविराम सुरु हुने बित्तिकै उसले आक्रमण गर्‍यो । म इरानसँग पनि खुसी छैन ।”

यसपछि हेलिकप्टरबाट ट्रम्प मेरील्याण्डको सैन्य अड्डामा पुगे, जहाँबाट उनी एअर फोर्स वानमा हल्याण्ड प्रस्थान गरे ।

उनले विमानबाटै नेतन्याहूलाई फोन गरे ।

ह्वाइट हाउसको एक स्रोतले सीबीएस न्यूजलाई बताएअनुसार राष्ट्रपति फोनवार्ताको क्रममा “धेरै कडा र स्पष्ट” थिए । नेतन्याहूले परिस्थितिको गम्भीरता र राष्ट्रपतिको चिन्ता बुझेका थिए ।

राष्ट्रपतिले पत्रकारहरूलाई भने, “मैले नेतन्याहूलाई इरानतर्फ उडान गर्ने लडाकु विमानका पाइलटहरूलाई फिर्ता बोलाउन आग्रह गरेका थिएँ ।”

–बीबीसीबाट