असिना र अशान्तिमा फसेको इन्डिगो विमानलाई पाकिस्तानले प्रवेश अनुमति नदिँदा…

काठमाडौं । मे २१ मा दिल्लीबाट श्रीनगर जाँदै गरेको इन्डिगोको विमान असिनाका कारण गम्भीर अशान्तिको सामना गर्नुपरेको थियो । यस क्रममा पाइलटले पाकिस्तानसँग आफ्नो हवाई क्षेत्र प्रयोग गर्न अनुमति मागेका थिए । तर, पाकिस्तानले ठाडै अस्वीकार गर्‍यो ।

समाचार एजेन्सी पीटीआईले स्रोतहरूलाई उद्धृत गर्दै भनेको थियो, “जब इन्डिगोको उडान अमृतसरमाथिबाट गुज्रिरहेको थियो, पाइलटले हल्का अशान्ति महसुस गरे । उनले लाहोर एअर ट्राफिक कन्ट्रोल (एटीसी) लाई सम्पर्क गरे र खराब मौसमबाट बच्न पाकिस्तानी हवाई क्षेत्रमा प्रवेश गर्न अनुमति मागे ।”

लाहोर एटीसीले पाइलटलाई स्पष्ट रूपमा अस्वीकार गर्‍यो, जसका कारण उडान आफ्नो निर्धारित मार्गमा अगाडि बढ्नु पर्‍यो । पछि उडानमा गम्भीर अशान्ति भयो । विमान जोडले हल्लिन थाल्यो । उक्त विमानमा २२७ जना सवार थिए । शक्तिशाली भूकम्प आएको जस्तै गरी डरले यात्रुहरु चिच्याउन थाले ।

पाइलटले श्रीनगर एटीसीलाई जानकारी गराए र उडानको आपत्‌कालीन अवतरण गराए । अवतरणपछि उडानको अगाडिको भाग (नाकको कोन) भाँचिएको देखियो ।

उडान भित्रका धेरै भिडिओ सामाजिक सञ्जालमा देखापरेका छन्, जसमा मानिसहरूले आफ्नो जीवनको लागि प्रार्थना गरिरहेको देख्न सकिन्छ । बच्चाहरू रोएको आवाज पनि आइरहेको छ ।

उड्डयन महानिर्देशनालयले के भन्यो ?

नागरिक उड्डयन महानिर्देशनालय (DGCA) ले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेको छ, “मे २१ मा इन्डिगोको A321 उडान दिल्लीबाट श्रीनगर जाँदै थियो । पञ्जाबको पठानकोट नजिकै अचानक मौसम बिग्रियो । असिना पर्न थाल्यो । पाइलटका अनुसार उनले भारतीय वायुसेनासँग बायाँ मोड्न अर्थात् अन्तर्राष्ट्रिय सीमातिर जान अनुमति मागे । जुन अस्वीकार भयो ।”

“यसपछि पाइलटले लाहोर एटीसीलाई सम्पर्क गरे र आफ्नो हवाई क्षेत्रमा प्रवेश गर्न अनुमति मागे, तर लाहोर एटीसीले अनुमति दिएन । यसपछि पाइलटले उडान फिर्ता लिन खोजे तर त्यतिन्जेलसम्म विमानमा ठूलो आँधी र पानी परिसकेको थियो । यसपछि पाइलटले मौसमको ख्याल गर्दै उडान भर्ने निर्णय गरे । यस समयमा उडानको गति बढाइएको थियो । अन्ततः श्रीनगर विमानस्थलमा सुरक्षित अवतरण गरियो । यद्यपि, यसले विमानको नाकमा क्षति पुर्‍याएको छ । सम्पूर्ण मामिलाको अनुसन्धान DGCA ले गरिरहेको छ,” विज्ञप्तिमा भनिएको छ ।

पहलगाम आक्रमणपछि भारत-पाकिस्तान हवाई क्षेत्र बन्द

२२ अप्रिलमा पहलगाम आतङ्कवादी हमलामा २६ जनाको मृत्यु भएपछि भारत र पाकिस्तानबीच तनाव जारी छ । अप्रिल २४ मा पाकिस्तानले भारतीय विमान कम्पनीहरूको लागि आफ्नो हवाई क्षेत्र बन्द गर्‍यो । भारतले पाकिस्तानी विमान कम्पनीहरूका लागि आफ्नो हवाई क्षेत्र पनि बन्द गरेको छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठन (ICAO) को नियमअनुसार कुनै पनि देशले आफ्नो हवाई क्षेत्र अर्को देशको लागि एक महिनाभन्दा बढी समयको लागि बन्द गर्न सक्दैन । यस्तो अवस्थामा पाकिस्तानले मे २३ सम्म मात्र भारतीय विमान कम्पनीहरूको लागि आफ्नो हवाई क्षेत्र बन्द राख्न सक्छ ।

विमानमा रहेका तृणमूल काङ्ग्रेस सांसदले भने – मृत्युलाई नजिकबाट देखेँ

यात्रुहरूमा ५ जना तृणमूल काङ्ग्रेस (टीएमसी) नेताहरूको प्रतिनिधिमण्डल पनि यात्रा गरिरहेको थियो । उनीहरूमध्ये एक तृणमूल काङ्ग्रेसकी सांसद सागरिका घोषले भनिन्, ‘मलाई मृत्यु नजिकै आएको महसुस भयो । जीवन सकियो । मानिसहरू चिच्याइरहेका थिए र प्रार्थना गरिरहेका थिए । हामी सबैको ज्यान बचाउने पाइलटलाई सलाम ।”

समाचार एजेन्सी पीटीआईका अनुसार उडानमा रहेका एक यात्रुले श्रीनगरमा अवतरण गर्नुभन्दा २०-३० मिनेट अगाडि सिट बेल्ट बाँध्ने घोषणा गरिएको बताए । “त्यतिबेला हल्का झट्काहरू महसुस भएका थिए । घोषणा भएको दुई-तीन मिनेटमै उडान यति जोडले हल्लिन थाल्यो कि सबैले सोचे कि यो हाम्रो अन्तिम उडान हुनेछ,” ती यात्रुले भने ।

सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भएको भिडिओमा देखिएको थियो कि उडानको क्याबिनमा राखिएका सामानहरू खस्न थालेका थिए ।

इन्डिगोले भन्यो – सबै यात्रु सुरक्षित छन्

घटनापछि इन्डिगोले एक प्रेस विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेको छ, “उडान ६ई २१४२ ले बाटोमा अचानक असिना परेको थियो । उडान र क्याबिन क्रूले प्रोटोकल पालना गरे र उडान श्रीनगरमा सुरक्षित अवतरण गरियो ।”

“सबै यात्रुहरू सुरक्षित छन् । कोही घाइते भएको खबर छैन । हाल श्रीनगरमा उडान निरीक्षण र मर्मतसम्भारको काम भइरहेको छ । स्वीकृति प्राप्त भएपछि सञ्चालन पुनः सुरु हुनेछ ।”

स्रोतहरूले नागरिक उड्डयन महानिर्देशनालय (DGCA) ले यस विषयमा अनुसन्धान गरिरहेको बताएको छ ।

अशान्ति भनेको के हो ?

हवाईजहाजमा अशान्ति हुनु भनेको विमान उडान भर्न मद्दत गर्ने हावाको प्रवाहमा अवरोध हुनु हो । जब यो हुन्छ, विमान हल्लिन थाल्छ र अनियमित ठाडो गतिमा जान्छ अर्थात् यो आफ्नो नियमित बाटोबाट टाढा सर्छ । यसलाई अशान्ति भनिन्छ । कहिलेकाहीँ अशान्तिका कारण विमान अचानक आफ्नो उचाइबाट केही फिट तल झर्न थाल्छ ।

यही कारणले गर्दा अशान्तिका कारण विमानमा रहेका यात्रुहरूलाई विमान दुर्घटनाग्रस्त हुन लागेको जस्तो महसुस हुन्छ । अशान्तिमा विमान उडाउनु भनेको कच्चा बाटोमा कार चलाउनु जस्तै हो । केही अशान्तिहरू हल्का हुन्छन्, जबकि अरू गम्भीर हुन्छ ।

कुनै पनि विमान स्थिर रूपमा उड्नको लागि यसको पखेटा माथि र मुनि बग्ने हावा नियमित हुनु आवश्यक छ । कहिलेकाहीँ, मौसम वा अन्य कारणले गर्दा, हावाको प्रवाहमा अनियमितता हुन्छ, जसले गर्दा हावाको पकेटहरू सिर्जना हुन्छन्, जसले गर्दा अशान्ति हुन्छ ।

तीन प्रकारका अशान्ति

हल्का अशान्ति: विमान लगभग १ मिटर माथि र तल सर्छ । यात्रुहरूलाई थाहा पनि हुँदैन ।

मध्यम अशान्ति: यसमा जहाजहरू ३-६ मिटर माथि र तल सर्छन् । यसले पेय पदार्थ पोखिन सक्छ ।

गम्भीर अशान्ति: जहाजहरू ३० मिटरसम्म माथि र तल सर्छन् । यदि सिट बेल्ट नलगाइएको खण्डमा, यात्रु बाहिर फ्याँकिएर लड्न सक्छ ।

के अशान्तिले विमान दुर्घटना निम्त्याउन सक्छ ?

आधुनिक प्रविधिमा भएको सुधारसँगै टर्बुलेन्सका कारण विमान दुर्घटनाको जोखिम उल्लेखनीय रूपमा कम भएको छ, तर टर्बुलेन्सका कारण विमान दुर्घटनाको जोखिम अझै पनि कायम छ । १९६० को दशकमा विश्वमा भएका केही विमान दुर्घटनाहरू अशान्तिका कारण भएका थिए ।

सन् १९९४ मा यूएस एअर फ्लाइट १०१६ अमेरिकामा अवतरणको क्रममा आँधीबेहरीका कारण भएको अशान्तिको कारण दुर्घटनाग्रस्त भएको थियो । यस दुर्घटनामा ३७ जनाको मृत्यु भयो ।

सन् १९९९ मा यूएस एअरलाइन्सको उडान १४२० आँधीबेहरीका कारण उत्पन्न अशान्तिका कारण अवतरण गर्दा विमानस्थलको धावनमार्गबाट ​​बाहिर निस्किएको थियो । यस दुर्घटनामा विमानमा सवार १४५ जनामध्ये ११ जनाको मृत्यु भयो ।

सन् २००१ मा वेक टर्बुलेन्सका कारण अमेरिकन एअरलाइन्सको उडान ५८७ उडान भरेको केही समयपछि नै दुर्घटनाग्रस्त भएको थियो, जसमा सवार सबै २६० जनाको मृत्यु भएको थियो ।

आधुनिक विमानहरू सबै प्रकारका अशान्तिहरू सहन सक्ने गरी बनाइएका हुन्छन् । यसको सामना गर्न पाइलटहरूलाई पनि तालिम दिइन्छ ।

-एजेन्सीको सहयोगमा