आईपीएलबाट हराएका ५ टिम

काठमाडौं । आईपीएल (IPL)को १८औं सिजन २२ मार्चबाट सुरु हुँदैछ ।

उद्घाटन खेल कोलकातामा साविक विजेता कोलकाता नाइट राइडर्स (केकेआर) र रोयल च्यालेन्जर्स बैङ्गलोर (आरसीबी) बीच हुँदैछ ।

सन् २००८ देखि सुरु भएको आईपीएलको पहिलो सिजनदेखि नै यी दुवै टोली यस प्रतियोगिताको हिस्सा बनिरहेका छन् ।

यस पटक १० टोलीले भाग लिनेछन्, तर आईपीएलको १८ वर्षको इतिहासमा ५ टोलीहरू यस्ता छन्, जुन लामो समय प्रतियोगिताको हिस्सा बन्न सकेनन् । आईपीएलबाट गायब भएका ५ टिमबारे जानौँ –

कोची टस्कर्स केरला

रेन्डेजभस स्पोर्ट्स वर्ल्ड कम्पनीले सन् २०१० मा कोची टोलीलाई १५५५ करोड भारुमा किनेको थियो । आईपीएलको २०११ सिजनमा टोलीको सङ्ख्या ८ बाट बढाएर १० पुर्‍याइएको थियो ।

कोची प्रतियोगिताको नवौं टोली थियो । टोलीमा माहेला जयवर्धनेको कप्तानीमा टोलीमा ब्रेन्डन म्याकुलम, रविन्द्र जडेजा, मुथैया मुरलीधरन, आरपी सिंह र श्रीशान्तजस्ता स्टार खेलाडीहरू थिए । यसका बावजुद पनि टोलीले १४ खेलमध्ये केवल ६ खेल मात्र जित्न सक्यो र अङ्क तालिकामा ८औं स्थानमा रहेर प्लेअफमा पुग्न सकेन ।

कोची प्रतियोगितामा केवल एक सिजन मात्र रह्यो, उक्त टोलीविरुद्ध सचिन तेन्दुलकरले आफ्नो टी-२० करियरको एक मात्र शतक बनाएका थिए । १५ अप्रिल २०११ मा मुम्बई इन्डियन्सले सचिनको शतकको साथ वानखेडे स्टेडियममा १८२ रन बनाएको थियो । तर, यो स्कोर टोलीलाई जित्न पर्याप्त भएन, कोचीले १९ ओभरमा मात्र २ विकेट गुमाउँदै लक्ष्य हासिल गर्‍यो । म्याकुलमले खेल जित्ने ८१ रन बनाएका थिए ।

टोलीका मालिकले बीसीसीआईबाट बैङ्क ग्यारेन्टी नवीकरण गर्न सकेनन् । मालिकले मार्च २६, २०११ सम्ममा बैङ्कमा ग्यारेन्टी बुझाउनुपरेको थियो । बोर्डले लगभग ६ महिना पर्ख्यो, तर ठेक्काको १५६ करोड रुपैयाँ प्राप्त भएन । जसकारण १९ सेप्टेम्बर २०११ मा बसको बीसीसीआईको  वार्षिक बैठकले टोलीलाई खारेज गर्‍यो । सबै खेलाडीलाई कुनै नोक्सान नहोस् भनेर टिमलाई लिलामीमा राखियो ।

टिमका अध्यक्ष मुकेश पटेलले बीसीसीआईलाई केही पनि तिर्न बाँकी नरहेको बताएका थिए । साथै, बीसीसीआईले उक्त टोलीलाई १५६ करोड रुपैयाँ तिर्न नसकेको आरोप लगाएको थियो ।

तर, जुलाई २०१५ मा न्यायाधीश आरसी लाहोटीले टोलीको पक्षमा फैसला सुनाए । अदालतले बीसीसीआईले टोलीलाई क्षतिपूर्तिको रूपमा ५५० करोड रुपैयाँ तिर्न आदेश दियो । फ्रेन्चाइज टोलीले क्षतिपूर्तिको बदलामा आईपीएलमा फर्कन खोजेको थियो, तर बीसीसीआईले टोलीलाई पुन: प्रवेश दिएन ।

पुणे वारियर्स इन्डिया

सहारा इन्डियाले सन् २०१० मा पुणेस्थित फ्रेन्चाइजीलाई लगभग १,७०० करोड रुपैयाँमा किनेको थियो । पुणे वारियर्स इन्डिया सन् २०११ को आईपीएलमा सामेल हुने १०औं टोली थियो । युवराज सिंह, सौरभ गाङ्गुली र आरोन फिन्चजस्ता खेलाडीले टोलीको कप्तानी गरे ।

रोबिन उथप्पा, मनीष पाण्डे, स्टीभ स्मिथ, भुवनेश्वर कुमार र आशिष नेहराजस्ता खेलाडीहरू पुणेको हिस्सा थिए । यसका बावजुद पनि टोलीले ३ सिजनमा २६ प्रतिशत खेल मात्र जित्न सक्यो । टोली हरेकपटक ८औं वा ९औं स्थानमा रह्यो ।

उसले PWI प्रतियोगितामा केही विशेष उपलब्धि हासिल गर्न सकेन, तर उसको विरुद्धमा एउटा रेकर्ड भने पक्कै बन्यो । २३ अप्रिल २०१३ मा टोलीले बैङ्गलोरमा आरसीबीविरुद्ध खेल खेल्यो । खेलमा आरसीबीका ओपनर क्रिस गेलले मात्र ३० बलमा शतक प्रहार गरे । उनले ६६ बलमा १७५ रन बनाए, जसमा १३ चौका र १७ छक्का प्रहार गरे । आजसम्म टी-२० इतिहासमा गेलभन्दा ठूलो स्कोर कुनै पनि खेलाडीले गर्न सकेको छैन । आरसीबीले २० ओभरमा २६३ रन बनायो, जुन १० वर्षसम्म आईपीएलमा उच्चतम स्कोर रह्यो ।

सन् २०१३ मा पुणे फ्रेन्चाइजका मालिक सुब्रत रोयले १७०.२ करोड रुपैयाँको बैङ्क ग्यारेन्टी नवीकरण गर्न सकेनन् । यसको अन्तिम मिति मे २ थियो, बीसीसीआईले मे २० सम्म पर्ख्यो र त्यसपछि अघिल्लो ग्यारेन्टीको पैसा आफ्नो खातामा ट्रान्सफर गर्‍यो । बीसीसीआईको यो कदमपछि सुब्रत रोयले आईपीएलबाट आफ्नो टोलीको नाम फिर्ता लिए । अक्टोबर २६ मा बीसीसीआईले पुणे वारियर्सलाई पनि खारेज गर्‍यो ।

सुब्रतले भनेका थिए, “जब मैले सन् २०१० मा टोली किनेका थिएँ, बीसीसीआईले प्रतिसिजन १८ लिग खेलको लागि सम्झौता गरेको थियो, तर टोलीलाई ३ सिजनमा १४-१६ खेल मात्र खेल्न लगाइयो ।” कोचीले पनि यसको विरोध गरेको थियो ।

“बीसीसीआईले टोलीहरूको खेल सङ्ख्या घटाउँदैछ र अब क्षतिपूर्ति दिनुको सट्टा बैङ्क ग्यारेन्टी आफ्नो खातामा स्थानान्तरण गर्दैछ । एक पेशेवर बोर्ड भएकोले यो गलत हो, त्यसैले प्रतियोगिताको भाग रहनुको कुनै अर्थ छैन । यसपछि सहाराले पनि टिम इन्डियाको प्रायोजन नवीकरण गरेन,” उनले भनेका थिए ।

डेक्कन चार्जर्स

डेक्कन क्रोनिकल होल्डिङ्ग्स लिमिटेड (DHCL) ले डेक्कन चार्जर्सलाई १००० करोड रुपैयाँमा अधिग्रहण गर्‍यो । यो टोली सन् २००८ मा पहिलो सिजनदेखि नै प्रतियोगिताको हिस्सा रह्यो । टोलीले एडम गिलक्रिस्ट र कुमार सङ्गकाराको कप्तानीमा ५ सिजन खेलेको थियो । डेल स्टेन, रोहित शर्मा, साइमन्ड्स, हर्शेल गिब्स, प्रज्ञान ओझा र शाहिद अफ्रिदीजस्ता खेलाडीहरू टोलीको हिस्सा थिए । यसको बावजुद टोलीले ३८ प्रतिशत खेल मात्र जित्न सक्यो ।

डेक्कनको सबैभन्दा राम्रो सिजन सन् २००९ मा थियो, जब यो प्रतियोगिता दक्षिण अफ्रिकामा खेलिएको थियो । त्यसपछि टोली चौथो स्थानमा रहँदै सेमिफाइनलमा पुग्यो । गिलक्रिस्टको कप्तानीमा टोलीले सेमिफाइनलमा दिल्लीलाई र फाइनलमा बैङ्गलोरलाई हराएर उपाधि जितेको थियो ।

टोलीले सन् २०१० संस्करणको सेमिफाइनलमा पनि स्थान बनाएको थियो, तर चेन्नईसँग पराजित भएपछि बाहिरिएको थियो । यी २ सिजन बाहेक टोली हरेकपटक ७औं वा ८औं स्थानमा रह्यो ।

जुन २०१२ मा DHCL ले आफ्नो फ्रेन्चाइजी बेच्दैछ भन्ने खबर आयो । अगस्टसम्म टोलीले आफ्ना केही खेलाडीहरूलाई तलब पनि तिर्न सकेको थिएन । बीसीसीआईले उसलाई सकेसम्म चाँडो तलब तिर्न चेतावनी दियो । ऋणमा डुबेको फ्रेन्चाइजले बीसीसीआईबाट स्वीकृति पाएपछि सेप्टेम्बरमा टोली बेच्ने प्रस्ताव राखेको थियो ।

सेप्टेम्बर १४ मा बीसीसीआईले फ्रेन्चाइजी समाप्त गर्‍यो । बोर्डले भनेको छ, “फ्रेन्चाइजीहरूले आफ्ना खेलाडीहरूलाई तलब तिर्न सकिरहेका छैनन् र प्रतियोगितासँग सम्बन्धित उनीहरूको ऋण पनि बढ्दै गइरहेको छ । टोलीले १०० करोड रुपैयाँको बैङ्क ग्यारेन्टी पनि नवीकरण गर्न सकेन ।” फ्रेन्चाइजीले ऋण चुक्ता गर्न अक्टोबरसम्मको समय माग गर्दै उच्च अदालतमा निवेदन दियो ।

१२ अक्टोबर २०१२ मा बीसीसीआईले आधिकारिक रूपमा डेक्कन चार्जर्सलाई खारेज गर्‍यो । अक्टोबर १४ मा टोली खरिद गर्न टेन्डर पनि निकालिएको थियो । २५ अक्टोबरमा सन टिभी नेटवर्क लिमिटेडले ५ वर्षको लागि ४२५ करोड रुपैयाँमा हैदराबाद फ्रेन्चाइजी किन्यो । टोलीको नाम सनराइजर्स हैदराबाद थियो । डेक्कन चार्जर्सका खेलाडीहरू सन् २०१३ मा सनराइजर्स टोलीको हिस्सा बने ।

जुलाई २०२० मा DHCL समूहले बीसीसीआईविरुद्ध अदालती मुद्दा जित्यो । अदालतले बोर्डले DHCL समूहलाई ४८१४ करोड रुपैयाँ क्षतिपूर्ति तिर्नुपर्ने आदेश दियो । बीसीसीआईले सर्वोच्च अदालतमा पुनरावेदन निवेदन दियो । जुन २०२१ मा फ्रेन्चाइजीले क्षतिपूर्तिको रूपमा केवल ३६ करोड रुपैयाँ पाउने फैसला आयो । यद्यपि, यसले डेक्कन चार्जर्सलाई आईपीएलमा फर्कने बाटो खोलेन ।

गुजरात लायन्स

सन् २०१६ मा इन्टेस्ट टेक्नोलोजीका मालिक केशव बङ्सलले गुजरात लायन्स किनेका थिए । राजकोटमा रहेको फ्रेन्चाइजीले सुरेश रैनाको कप्तानीमा दुवै सिजन खेलेको थियो ।

गुजरातले रवीन्द्र जडेजा, ड्वेन स्मिथ, म्याकुलम र ड्वेन ब्राभोजस्ता खेलाडीहरूलाई रिटेन गर्‍यो । इशान किशन, दिनेश कार्तिक, आरोन फिन्चजस्ता स्टार खेलाडीहरू पनि टोलीमा थिए ।

पहिलो सिजनमा नै गुजरात अङ्क तालिकाको शीर्ष स्थानमा थियो । टोलीले ९ खेल जित्यो, तर २ प्लेअफ खेल हारेको थियो । गुजरात क्वालिफायर-१ मा बेङ्गलुरुसँग र क्वालिफायर-२ मा हैदराबादसँग पराजित भयो । दोस्रो तथा अन्तिम सिजनमा टोलीले केवल ४ खेल जित्न सक्यो र अङ्क तालिकामा ७औं स्थानमा रह्यो ।

सन् २०१६ मा म्याच फिक्सिङ काण्डमा मुछिएपछि चेन्नई सुपर किङ्ग्स र राजस्थान रोयल्सलाई २ सिजनको लागि प्रतिबन्ध लगाइएको थियो । आईपीएलले उनीहरूको ठाउँमा दुई नयाँ टोलीलाई अवसर दियो । तीमध्ये एक गुजरात लायन्स थियो । सन् २०१८ मा चेन्नई र राजस्थानले पुनरागमन गरे, जसले लायन्सको यात्रा समाप्त गर्‍यो ।

गुजरातमा आधारित फ्रेन्चाइजी २०२२ मा आईपीएलमा प्रवेश गरेको थियो, तर यसको स्वामित्व सीभीसी क्यापिटल्ससँग नै रह्यो । यसै कारणले गर्दा टोलीको नाम गुजरात टाइटन्स राखिएको थियो ।

राइजिङ पुणे सुपरजायन्ट्स

सन् २०१६ मा आरपीएसजी समूहका सञ्जीव गोयनकाले पुणे फ्रेन्चाइजी किनेका थिए । उनले टोलीको नाम राइजिङ पुणे सुपरजायन्ट्स राखे । पहिलो सिजनमा टोली एमएस धोनीको कप्तानीमा प्रवेश गर्‍यो । अजिङ्क्य रहाणे, फाफ डु प्लेसिस, बेन स्टोक्स, स्टीभ स्मिथ, केभिन पिटरसन, रवि आश्विनजस्ता खेलाडीहरू टोलीको हिस्सा थिए । यसका बावजुद पनि टोलीले पहिलो सिजनमा १४ मध्ये ५ खेल मात्र जित्न सक्यो र ८ टोलीमध्ये ७औं स्थानमा रह्यो ।

अर्को सिजनमा स्मिथले कप्तानी गरे र टोलीलाई प्लेअफमा पुर्‍याए । टोलीले क्वालिफायर-१ मा मुम्बई इन्डियन्सलाई २० रनले पराजित गर्दै फाइनलमा स्थान बनाएको थियो ।

फाइनलमा पुन: पुणेको सामना मुम्बईसँग भयो । टोलीले एमआईलाई १२९ रनमा सीमित गर्‍यो । १९ ओभरपछि पुणेको स्कोर ११९/३ थियो । ६ बलमा १३ रन आवश्यक थियो, मिचेल जोनसन बलिङ गर्न आए । उनले ५ बलमा ९ रन दिए । अन्तिम बलमा ४ रन चाहिएको बेला डेनियल क्रिस्चियनले शट खेल्ने प्रयास गरे तर स्क्वायर लेगका फिल्डरले डाइभ लगाए र बाउन्ड्रीमा बललाई समाते । फिल्डरले बल फ्याँके, क्रिस्टियन तेस्रो रन लिने प्रयासमा रनआउट भए । जितको धेरै नजिक भएपनि आरपीएसजीले १ रनको अन्तरले च्याम्पियन बन्ने मौका गुमायो ।

गुजरात लायन्सजस्तै राइजिङ पुणे सुपरजायन्ट्सलाई पनि २ सिजनको लागि मात्र आईपीएलको हिस्सा बनाइएको थियो । टोलीले एउटा फ्रेन्चाइज CSK र RR लाई प्रतिस्थापन गर्‍यो । त्यसैले सन् २०१८ मा दुवै फर्किएसँगै आरपीएसजीको यात्रा समाप्त भयो । यद्यपि, फ्रेन्चाइज मालिक सञ्जीव गोयन्काले सन् २०२२ मा लखनउस्थित आईपीएल टोली किनेका थिए । उनले टोलीको नाम लखनऊ सुपरजायन्ट्स राखे । यो टोलीले पनि उपाधि जित्न सकेन ।

-एजेन्सीको सहयोगमा 

आईपीएल टोलीका शक्ति-कमजोरी : हैदराबाद बलियो, कोलकातासँग विश्वस्तरीय फिनिसर

आईपीएल : पहिलो पटक खेलाडीलाई म्याच फी दिइँदै, पाँच टोलीमा नयाँ कप्तान