आज साउन १५ : खीर खाने विशेष दिन, किन खाइन्छ खीर?

काठमाडौं । आज साउन १५, जसलाई  नेपाली समाजमा परम्परागत रूपमा “खीर खाने दिन” भनेर चिनिन्छ। जनविश्वास अनुसार, “असार १५ दही चिउरा, साउन १५ खीर” भन्ने भनाइ झल्काउने यो विशेष दिन धान रोपाइँ सकेपछि कृषकहरूले उत्सव स्वरूप खीर खाने चलन रहिआएको छ।

नेपाल कृषि प्रधान देश भएको कारण यहाँको अधिकांश जनसंख्या कृषिमा निर्भर छ। धान रोपेर महत्त्वपूर्ण काम सकिएपछि आफ्नो श्रमको समाप्तिको रूपमा खीर खाएर खुसी साट्ने परम्परा रहिआएको हो।

साउन महिनाभरि हिन्दू धर्मावलम्बीहरूले व्रत बस्ने, माछा–मासु त्याग गर्ने, र शिव भगवानको आराधना गर्ने गर्दछन्। शिवको प्रिय महिना मानिने साउनमा खासगरी दूध र चामलबाट बनेको खीर खाने चलन छ, जुन पवित्र र सात्त्विक परिकार मानिन्छ।

साउन महिना झरीको समय भएकाले संक्रमणका विभिन्न जोखिमहरू रहन्छन्। त्यस्तो अवस्थामा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन दूधबाट बनेको खीर उपयोगी हुन्छ। खीर स्वादिलो मात्र नभई पोषणयुक्त पनि हुन्छ।

खीरमा प्रयोग गरिने चामल कार्बोहाइड्रेटको स्रोत हो भने दूधमा क्याल्सियम र प्रोटिन पाइन्छ। गाईको दूधबाट बनाइएको खीरमा भिटामिन ‘ए’ पाइन्छ। घ्युले आवश्यक फ्याट प्रदान गर्छ । खीरमा हालिने मसलाहरुबाट भिटामिन र खनिजहरू प्राप्त हुन्छन्।

खीर नरम हुने भएकाले बिरामी तथा वृद्धहरूका लागि पनि सजिलै पच्ने आहार हो। विशेषगरी बच्चादेखि वृद्धसम्म सबैको लागि उपयुक्त मानिन्छ खीर।

तर, चिनी वा दूध सेवन नगर्ने व्यक्तिहरूका लागि खीर उपयुक्त नहुन सक्छ। ग्यास्ट्रिकका बिरामीहरूले पनि खीर सावधानीका साथ थोरै मात्रामा खानुपर्छ भन्ने पोषणविद्‌हरूको सल्लाह छ।

यसरी, परम्परा, स्वास्थ्य र स्वादको सँगालो खीरलाई साउन १५ को दिन पारी विशेष रूपमा सेवन गरिन्छ।