भारतको दिल्लीमा प्रदूषण बढेपछि जीआरएपी-३ लागू 

काठमाडौँ ।

 भारतको दिल्लीमा वायु प्रदूषणको स्थिति लगातार खराब हुदै गएपछि वायु प्रदूषण नियन्त्रण गर्न ग्रेडेड रेस्पोन्स एक्शन प्लान (जीआरएपी) -३ प्रतिबन्धहरू लागू गरिएको छ ।

शुक्रबार बिहान ८ बजेदेखि अर्को आदेश नआएसम्मका लागि यो प्रतिबन्ध लागू गरिएको हो ।

पछिल्लो तीन दिनदेखि दिल्लीमा वायु गुणस्तर सूचकांक ४०० भन्दा माथि रहेको छ र ३९ अनुगमन केन्द्रहरूमध्ये २७ मा वायु प्रदूषण ‘गम्भीर’ श्रेणीमा रेकर्ड गरिएको छ ।

प्रदूषणको गम्भीर अवस्थालाई ध्यानमा राख्दै दिल्ली सरकारले पाँच कक्षासम्मका विद्यालयहरू अर्को आदेश सम्मका लागि बन्द गर्ने आदेश दिएको छ, यद्यपि अनलाइन कक्षाहरू भने जारी रहनेछन् ।

दिल्लीकी मुख्यमन्त्री आतिशीले सहरमा बढ्दो प्रदूषण स्तरका कारण अर्को आदेश नभएसम्म प्राथमिक विद्यालयको कक्षाहरू अनलाइन बनाइएको जानकारी दिएकी छन् ।

वायु गुणस्तर व्यवस्थापन आयोग (सीक्यूएम) ले बिए-३ पेट्रोल र बीएस-४ डिजेलमा चल्ने गाडीहरू गुरुग्राम, फरीदाबाद, गाजियाबाद र दिल्ली र एनसीआरको नोएडामा प्रतिबन्ध लगाएको छ ।

जाडोमा, दिल्ली एनसीआरमा वायु प्रदूषणको अवस्था खराब श्रेणीमा पुग्ने गरेको छ । यसलाई नियन्त्रण गर्न, जिआरएपी चार चरणमा लागू गरिएको छ ।

वायु प्रदुषणको स्तर २०१ देखि ३०० सम्मको अवस्थामा जिआरएपी -१ लागु गरिन्छ भने३०१ देखि ४०० सम्मको अवस्थामा जीआरएपी-२ लागु गरिन्छ ।

त्यस्तै वायु प्रदुषणको स्तर (एक्यूआई) ४०१ देखि ५०० पुगेको अवस्थामा जीआरएपी -३ तथा नियमित रुपमा वायु प्रदुषणको स्तर ४५० नाघेमा जीएमएपी-४ लागु गर्ने सरकारले यसअघि नै मापदण्ड बनाएको छ । यस वर्ष अक्टोबरमा, दिल्लीमा जीआरएपी-२ लागू गरिएको थियो किनभने त्यति बेला एक्यूआइ ३०० भन्दा माथि पुगेको थियो ।

जीआरएपी-३ मा के के प्रतिबन्ध छन् ?

शुक्रबारदेखि दिल्ली एनसीआरमा जीआरएपी-३ लागू गर्ने घोषणा गरेसँगै यसअन्तर्गत भवन निर्माण र भत्काउन रोक लगाइएको छ । तर, अत्यावश्यक र राष्ट्रिय सुरक्षा, स्वास्थ्य र सार्वजनिक पूर्वाधार आयोजनाहरू यसबाट छुट छन् ।

पूरै एनसीआरमा ढुङ्गा क्रसिङमा प्रतिबन्ध लगाइएको छ । सहरमा चल्ने सवारी साधनमा कडा प्रतिबन्ध लगाइएको छ । दिल्ली र एनसीआर सहर, गुरुग्राम, फरीदाबाद, गाजियाबाद र नोएडामा बीएस-३ र बीएस-४ उत्सर्जन मापदण्ड भएका सवारी साधनहरूलाई चलाउन प्रतिबन्ध लगाइएको छ।

डिजेलबाट चल्ने जेनेरेटर सेटको अतिरिक्त, स्वीकृत मापदण्डको इन्धन प्रयोग नगर्ने उद्योगहरू सञ्चालनमा पनि प्रतिबन्ध लगाइएको छ । तर, अत्यावश्यक वस्तु आपूर्ति गर्ने कार्गो सवारी साधनलाई भने यसबाट छुट दिइएको छ । अन्य राज्यका ती बसहरू जुन विद्युतीय सवारीसाधन, सीएनजी वा बीएस -६ मापदण्डका छैनन्, उनीहरूलाई दिल्ली प्रवेश गर्न नदिइने बताइएको छ ।

यसका साथै छोटो दुरीका लागि साइकलको प्रयोगलाई प्रवर्द्धन गर्न र निजी सवारीसाधनको सट्टा सार्वजनिक यातायातलाई प्राथमिकता दिन सुझाव दिइएको छ ।

त्यस्तै वेल्डिङ र ग्यास काट्न प्रतिबन्धित छ, यद्यपि साना वेल्डिंग गतिविधिहरू जारी राख्न अनुमति दिइएको छ । घरहरूमा सानातिना मर्मत बाहेक, सिमेन्ट, प्लास्टर वा अन्य कोटिंग्सको प्रयोग समावेश रंग, पालिस र वार्निसिङ कार्यहरू निषेधित छन् । त्यसैगरी टाईल्स, ढुङ्गा आदि काट्ने वा भाँच्न र वाटरप्रुफिङको काममा रोक लगाइएको छ । सडक सफा गर्न स्वीपिङ मेसिन प्रयोग गर्नुपर्नेछ र धुलो शान्त गर्न नियमित पानी छर्किनुपर्ने बताइएको छ ।

भिडभाड हुने समयमा अन्य क्षेत्रको तुलनामा बढी चहलपहल हुने वा प्रदुषणको स्तर बढी भएका सडकमा दैनिक पानी छर्कने व्यवस्था गर्नुपर्नेछ । साथै घरबाट काम गर्न सक्नेहरूलाई घरबाट काम गर्ने विकल्प रोज्न सल्लाह दिइएको छ ।

केन्द्रीय प्रदूषण नियन्त्रण बोर्डको वेबसाइटमा उपलब्ध तथ्याङ्क अनुसार शुक्रबार बिहान ७ बजे दिल्लीका धेरैजसो ठाउँमा एक्यूआइ ४०० भन्दा माथि र धेरै ठाउँमा ४५० भन्दा बढी थियो, जुन प्रदूषणको ‘गम्भीर’ श्रेणीमा पर्दछ ।

स्विट्जरल्याण्डमा आधारित वायु गुणस्तर सूचकांक अनुगमन समूह आइक्यूएयरका अनुसार बिहीबार दिल्लीमा औसत पीएम २.५ एकाग्रता २५४ थियो, जुन डब्लुएचओको मापदण्ड भन्दा १५ गुणा बढी हो ।