कहाँबाट आयो समोसा ? जानौँ इतिहास

काठमाडौं । समोसा यस्तो परिकारको नाम हो, जसलाई सुन्दा मुखमा पानी आउँछ । तपाईंले धेरैजसो ठाउँमा समोसा बिक्री भइरहेको भेट्टाउनु हुनेछ ।

धेरैजसो मानिस यसलाई चिया (चाय समोसा)सँग खान मन पराउँछन्, त्यसैले यसलाई चना, चटनी, तरकारी वा अन्य धेरै चीजसँग खानेहरूको कमी छैन । यस्तो अवस्थामा समोसा कसरी हाम्रो खाजाको मुख्य परिकार बन्यो ? यो कहाँबाट आयो ? सुरुमा कहाँ बन्यो ? यसको इतिहास जानौँ ।

समोसाेको इतिहास धेरै पुरानो छ । यो धेरै पहिले इरानबाट भारत हुँदै नेपालमा आएको बताइन्छ । समोसालाई त्रिभुज आकारमा कहिले बनाइयो भन्ने कसैलाई थाहा छैन तर, इरानमा यस्तै परिकार पाइयो ।

फारसीमा यसको नाम ‘सानबुसाक’ थियो, जुनपछि समोसा बन्यो । धेरै ठाउँमा यसलाई सम्बुसा र समुसा पनि भनिन्छ । किनकि यो पानीको फल वाटर चेस्टनटजस्तो देखिन्छ ।

समोसाको पहिलो उल्लेख ११औं शताब्दीका इतिहासकार अबुल-फल बेहाकीको लेखमा पाइन्छ, जसले गजनवीको दरबारमा यस्तै नुनिलो परिकारको उल्लेख गरेका थिए, जसमा मासु र मावा समावेश थियो ।

पुरानो समयमा आप्रवासीहरू समोसा लिएर अफगानिस्तान हुँदै भारत आउँथे । भारतसम्म आउँदा यसमा धेरै परिवर्तनहरू भए । यसको आकार पनि परिवर्तन भयो र समोसामा भर्ने कुरा पनि परिवर्तन भयो ।

ताजिकिस्तान र उज्बेकिस्तान जस्ता ठाउँहरूका समोसामा सुकेको फल र फलफूल, बाख्रा र भेडाको मासुले काटिएको प्याजमा मिसाइयो । तर, जब समोसा भारत आयो । मासु भर्ने ठाउँ तरकारीले लियो । पछि नेपालमा पनि आयो ।

यद्यपि तपाईंले धेरै प्रकारका समोसा खान पाउनुहुनेछ । तर, सबैभन्दा लोकप्रिय आलु भरिएको समोसा हो । धेरै ठाउँमा समोसामा ड्राई फ्रुट्स, चकलेट वा अन्य तरकारीहरू थपिन्छ । तर, धेरैजसो ठाउँमा आलुले भरिएको समोसा मात्र पाइन्छ ।

पोर्चुगिजहरू सोह्रौं शताब्दीमा भारतमा आलु ल्याए, त्यसपछि समोसामा आलु थप्न थाले । मानिसहरूले आलु समोसालाई यति धेरै मन पराउँथे कि सबै परिवर्तनका बाबजुद आज पनि उनीहरूले आलु समोसालाई सबैभन्दा बढी मन पराउँछन् ।