युक्रेन युद्ध : एकाएक किन रुसको पोल्टामा पुगे ट्रम्प ?

काठमाडौं । रुस विरुद्धको युक्रेनको लडाइँमा अमेरिकी समर्थनमा डोनाल्ड ट्रम्पको विचारमा कुनै शङ्का थियो । तर, ट्रम्पले बुधबार स्पष्ट शब्दमा त्यसलाई विश्राम दिएका छन् ।

लगभग तीन वर्षअघि रुसी आक्रमणको प्रतिरोध गर्ने प्रयासको लागि जेलेन्स्कीलाई अमेरिकी काङ्ग्रेसले उभिएर ताली बजाएर सम्मान गरेको थियो । तर, अब राष्ट्रपति ट्रम्पले जेलेन्स्कीलाई ‘तानाशाह’ भनेका छन् र भ्रष्टाचारको आरोप लगाएका छन् ।

ट्रम्पले जेलेन्स्कीले विदेशी सहायताको “क्रीमी डिश”लाई निरन्तरता दिन चाहेको बताए । एकदिन अगाडि मात्र ट्रम्पले युद्ध सुरु गरेकोमा रुसलाई होइन, युक्रेनलाई दोष दिएका थिए ।

रुसले गर्यो ट्रम्पको प्रशंसा

ट्रम्पले लेखेका छन्, “जेलेन्स्कीले छिटो निर्णय लिनुपर्छ, अन्यथा उनको देश बाँच्नेछैन ।”

करिब एक हप्ताअघि ट्रम्प र रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनबीच लामो टेलिफोन वार्ता भएको थियो । अब ट्रम्पले युद्ध र युक्रेनी राष्ट्रपतिको बारेमा रुस जस्तै कुरा गरिरहेका छन् ।

बेलायतका लागि रुसी राजदूत आन्द्रेई केलिनले ट्रम्प प्रशासनको दृष्टिकोणको प्रशंसा गरे ।

“हामीले पहिलो पटक देखेका छौँ कि अमेरिकाले यो केवल रुसी प्रचार र गलत सूचना मात्र भनेको छैन । उनीहरूले हाम्रो कुरा सुनेका छन् र हामीले के भनिरहेका छौँ भनेर बुझेका छन्,” उनले बीबीसी न्यूजनाइट कार्यक्रममा भने ।

अमेरिकी विदेश नीतिमा आएको यो अचानक परिवर्तन वास्तवमै नाटकीय छ, तर यो अचम्म मान्नु हुँदैन । ट्रम्पले धेरै वर्षदेखि यस दिशामा काम गर्दै आएका छन् ।

पछिल्ला टिप्पणीले उनी ‘अमेरिका फर्स्ट’ विदेश नीतिलाई वास्तविकतामा परिणत गर्ने राष्ट्रपति भएको देखाउँछ । 

युक्रेनी खनिजहरूमा पहुँच र नाफा कमाउने अमेरिकी प्रयासलाई जेलेन्स्कीले सार्वजनिक रूपमा अस्वीकार गरेपछि ट्रम्पले पछिल्लो आक्रमण गरेका हुन् ।

“म मेरो देश बेच्न सक्दिनँ,” जेलेन्स्कीले भनेका छन् ।

अमेरिकी स्रोत बचत गरेर चीनतर्फ ट्रम्पको ध्यान

अमेरिकी राष्ट्रपति युरोपप्रतिको अमेरिकी सैन्य प्रतिबद्धता घटाएर र चीनमा ध्यान केन्द्रित गरेर आफ्ना स्रोतसाधनको सुरक्षा गर्न गम्भीर देखिन्छन् ।

गत वर्ष नोभेम्बरमा आफ्नो चुनावी विजय हुनुभन्दा अघि, ट्रम्पले युक्रेनलाई पठाइएको अमेरिकी सैन्य सहायताको बारम्बार आलोचना गरेका थिए र जेलेन्स्कीलाई ‘इतिहासको सबैभन्दा ठूलो बिक्रीकर्ता’ भनेर वर्णन गरेका थिए ।

यद्यपि, ट्रम्पलाई रोज्ने मतदाताले चुनावमा युक्रेन युद्ध वा अमेरिकी विदेश नीतिको बारेमा धेरै नसोचेको हुन सक्छन् । यस मुद्दामा ट्रम्पको अडान उनको राजनीतिक जिम्मेवारी थिएन, यद्यपि उनका विपक्षीले यस मुद्दामा उनीमाथि आक्रमण गरे ।

अब उनी अन्तर्राष्ट्रिय मान्यताहरू परिवर्तन गर्न र विश्वव्यापी मञ्चमा अमेरिकाको शक्ति विस्तार गर्न चाहन्छन् । यो अमेरिकी सरकारभन्दा राष्ट्रपतिको शक्ति बढाउने उनको घरेलु प्रयास जस्तै हो ।

यस मामिलामा कम्तीमा अहिलेको लागि ट्रम्पको आफ्नै पार्टीमा उनको विरोध गर्ने कसैको पनि चासो धेरै कम देखिन्छ ।

बुधबार उनको सामाजिक सञ्जाल पोस्टपछि केही रिपब्लिकन सिनेटरले निश्चित रूपमा निराशा व्यक्त गरे । “म राष्ट्रपति जेलेन्स्कीलाई कहिल्यै तानाशाह भन्दिनँ,” अलास्का सिनेटर लिसा मुर्कोवस्कीले भनिन् ।

मेनकी सुसान कोलिन्सले भनिन् कि उनी ट्रम्पसँग असहमत छन् । त्यस्तैगरी लुइसियानाका जोन केनेडीले पुटिनलाई “गुण्डा” भने ।

युक्रेनी राजधानी कीभको भ्रमणबाट फर्किएका नर्थ क्यारोलिनाका थोम टिलिसले भने, “युक्रेन युद्धको लागि एक मात्र व्यक्ति जिम्मेवार छन् : भ्लादिमिर पुटिन ।”

ट्रम्पको निशानामा जेलेन्स्की

ऐतिहासिक रूपमा भन्नुपर्दा यस्ता शब्दहरू ट्रम्पको विदेश नीति परिवर्तन गर्ने विश्वासयोग्य प्रयास हुने छैन ।

अमेरिकी राष्ट्रपतिहरूसँग अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा व्यापक शक्ति छन् र ट्रम्पले धेरै वर्षदेखि युक्रेनको बारेमा आफ्नो विचार स्पष्ट राख्दै आएका छन् ।

उनले बारम्बार युक्रेन युद्धको लागि बाइडन प्रशासनको कमजोरीलाई दोष दिएका छन्, र युद्ध सजिलै रोक्ने वाचा गरेका छन् ।

यद्यपि, जेलेन्स्कीप्रति उनको अघिल्लो आलोचना त्यति कठोर थिएन । उनले नियमित रूपमा दाबी गर्थे कि युक्रेनी राष्ट्रपति आफ्नो देशको लागि आर्थिक सहायता सुरक्षित गर्न अमेरिकालाई मनाउनमा विशेषज्ञ थिए ।

ट्रम्पको जेलेन्स्कीसँग उथलपुथलपूर्ण सम्बन्धको लामो इतिहास छ । अमेरिकी वामपन्थीहरूले उनलाई नायकको रूपमा स्वागत गरेका छन् र विदेशी सहायताको लागि जेलेन्स्कीको स्पष्ट वकालत कहिलेकाहीँ तीव्र रूपमा द्वन्द्वात्मक भएको छ ।

“जेलेन्स्कीले मिडियामा नराम्रो बोलेर राष्ट्रपतिको मन परिवर्तन गर्नेछन् भन्ने विचार सत्य होइन,” उपराष्ट्रपति जेडी भान्सले हालैको एक अन्तर्वार्तामा भने, “राष्ट्रपतिलाई चिन्ने जो कोहीले पनि तपाईंलाई भन्नेछन् कि यो वर्तमान प्रशासनसँग व्यवहार गर्ने राम्रो तरिका होइन ।”

ट्रम्पले पनि पुटिन र रुसी दृष्टिकोणप्रति आफ्नो सहानुभूतिपूर्ण विचारलाई निरन्तर कायम राखेका छन् । युक्रेनमा आक्रमण सुरु गरेको केही दिनपछि उनले पुटिन एक “प्रतिभाशाली” भएको बताएका थिए ।

जुलाई २०१८ मा हेलसिन्कीमा भएको अमेरिका-रुस शिखर सम्मेलनमा ट्रम्पले सन् २०१६ को अमेरिकी चुनावमा रुसले हस्तक्षेप नगरेको भन्ने पुटिनको भनाइमा शङ्का गर्ने कुनै कारण नभएको बताए ।

ट्रम्पको भनाइ अमेरिकी गुप्तचर प्रतिवेदनको विपरीत थियो ।

ट्रम्पको पहिलो कार्यकालमा उनको विदेश नीति टोलीमा केही वरिष्ठ अधिकारीहरू समावेश थिए, जो रुसी मनसायप्रति बढी शङ्कालु थिए । यसमा जोन बोल्टन, माइक पोम्पेओ र जोन केली समावेश थिए, जो राष्ट्रपतिको विदेश नीतिको प्रभावलाई नियन्त्रण गर्न सक्षम थिए ।

यसपटक ट्रम्प धेरै समान विचारधारा भएका सल्लाहकारले घेरिएका छन् । यी सल्लाहकारले ट्रम्पको विचार परिवर्तन गर्ने कुनै इच्छा देखाउँदैनन् ।

यद्यपि, कुनै समय कट्टर विदेश नीतिका समर्थक मानिने अमेरिकी विदेशमन्त्री मार्को रुबियो ट्रम्पको नेतृत्व पछ्याउने बारेमा सतर्क छन् ।

ट्रम्पले युक्रेनका लागि आफ्नो राजदूतको रूपमा रुस आलोचक किथ केलाङ्गलाई छनोट गरेका छन् । तर, उनलाई रुससँगको वार्ताबाट बाहिर राखिएको छ । जबकि ट्रम्पका मध्यपूर्व प्रतिनिधि र विश्वासिला मित्र स्टिभ विटकफ यस कुराकानीमा प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न छन् ।

युक्रेन युद्ध युरोपको लागि महत्त्वपूर्ण

रिपब्लिकन पार्टीका धेरै मानिसले पनि ट्रम्पको दृष्टिकोणलाई समर्थन गरिरहेका छन् । यसले उनको राजनीतिक हैसियतलाई अझ बलियो बनाउँछ ।

फेब्रुअरीमा गरिएको प्यू सर्वेक्षणले पत्ता लगायो कि केवल ३० प्रतिशत रिपब्लिकनले युक्रेनको लागि हालको अमेरिकी समर्थन “पर्याप्त छैन” वा “पर्याप्त राम्रो” छ भन्ने विश्वास गर्छन् ।

जब रुस-युक्रेन युद्ध सुरु भयो, ७२ प्रतिशत मानिसले पनि त्यस्तै महसुस गरेका थिए । सर्वेक्षणमा सहभागी ४० प्रतिशत रिपब्लिकनले युक्रेनलाई समर्थन गर्नाले अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षालाई “हानी” पुग्ने विश्वास गरे । जबकि २७ प्रतिशतले मात्र यसले मद्दत गर्ने बताए ।

बाइडन युगमा ह्वाइट हाउसले युक्रेनमा रुस विरुद्धमा उभिनु अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षाको लागि आवश्यक रहेको तर्क गरेको थियो । तर, यो ट्रम्प र उनका निकटतम सल्लाहकारले संसारलाई हेर्ने तरिकाभन्दा धेरै फरक छ । यो वैचारिक द्वन्द्वभन्दा पनि अमेरिकी हितको फाइदा वा नोक्सानको कुरा हो ।

उदाहरणका लागि ट्रम्पको ‘ट्रुथ सोशल’ पोस्टले युक्रेनलाई गरेको समर्थनको बदलामा अमेरिकाले ‘केही पनि पाउने छैन’ भनेर विलाप गरेको छ ।

देशको दुर्लभ खनिजमा उनको ध्यान मध्य पूर्व शान्ति योजनासँग मेल खान्छ । यसमा अमेरिकाले गाजाको तटीय घरजग्गालाई रिसोर्टमा पुनर्विकास गर्ने कार्य पनि समावेश छ ।

आफ्नो पहिलो कार्यकालमा ट्रम्पले सिरियाली तेल क्षेत्रमा नियन्त्रण कायम राख्न र त्यसबाट नाफा कमाउन चासो देखाएका थिए ।

ट्रम्पले बुधबार लेखे, “अमेरिका फर्स्ट” प्राथमिकतामा लोकतन्त्रको प्रवर्द्धन गर्न अमेरिकी स्रोतहरू खर्च गर्नु वा “विशाल सुन्दर महासागर” पार गर्ने युद्धमा संलग्न हुनु समावेश छैन ।”

उनले युक्रेन युद्ध आफ्ना लागि भन्दा पनि युरोपको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण भएको बताए । यो ट्रम्पभन्दा पहिले रिपब्लिकन पार्टीका सबैभन्दा हालका राष्ट्रपति जर्ज डब्लु बुशको हस्तक्षेपकारी रूढिवादी नीतिहरूबाट ठूलो परिवर्तन हो ।

तर, सन् २०१६ पछि ट्रम्प रिपब्लिकन पार्टीको अनुहार हुन् । त्यसैले पछिल्ला केही हप्ताका परिवर्तन अचानक भएपनि आउन धेरै समय लागेको छ ।

-बीबीसीबाट