ट्रम्पले घोषणा गरेको ‘गोल्डेन डोम’ के हो ?

काठमाडौं । तपाईंले इजरायलको चर्चित वायु रक्षा प्रणाली ‘आइरन डोम’ वा ‘डेभिड्स स्लिङ’बारे सुन्नुभएको होला, जसलाई उन्नत मिसाइल ढाल पनि भनिन्छ ।

गत वर्ष इरानबाट भएको क्षेप्यास्त्र आक्रमण होस्, हमासले प्रहार गरेको रकेट होस् वा हुथी विद्रोहीहरूको ड्रोन होस्, इजरायली हवाई क्षेत्रमा प्रवेश गर्ने बित्तिकै यी स्वचालित रक्षा प्रणालीको सहयोगमा हावामै ध्वस्त पारिएको थियो ।

युद्धको अवस्थामा कुनै पनि देशको वायु रक्षा प्रणाली धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ । प्रतिरक्षा प्रणालीमा एन्टी-मिसाइल प्रणालीका साथै राडार र आक्रमणकारी विमान पत्ता लगाउन र ट्र्याक गर्न अन्य उपकरणहरू हुन्छ ।

हालै अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले महत्त्वाकाङ्क्षी मिसाइल रक्षा प्रणाली ‘गोल्डेन डोम’ योजना सार्वजनिक गरेका छन्, जसलाई उनले देशको सुरक्षा र अस्तित्वका लागि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण पनि भने ।

ओभल हाउसमा रक्षामन्त्री पिट हेगसेथसँगै बोल्दै ट्रम्पले यो प्रणाली करिब तीन वर्षभित्र सञ्चालनमा आउने आशा व्यक्त गरेका छन् ।

ट्रम्पका अनुसार ‘गोल्डेन डोम’ पूर्णरूपमा निर्माण भएपछि विश्वका कुनै पनि कुनाबाट प्रक्षेपण गरिएका मिसाइलहरूलाई अवरुद्ध गर्न सक्षम हुनेछ । यसलाई अहिलेसम्म बनाइएको सबैभन्दा उत्कृष्ट प्रणाली दाबी गर्दै अन्तरिक्षबाटै प्रहार भएपनि मिसाइलहरुलाई यसले रोक्ने क्षमता राख्ने उनी बताउँछन् ।

यस अत्याधुनिक प्रणालीको संरचना तय भइसकेकोसमेत ट्रम्पले जानकारी दिए । यसमा जमिन, समुद्र र अन्तरिक्षमा आधारित प्रविधिहरू प्रयोग गरिनेछ, जसमा अन्तरिक्षमा आधारित सेन्सर र इन्केप्टरहरू पनि समावेश हुनेछन् । यस महत्त्वाकाङ्क्षी परियोजनाको नेतृत्व अमेरिकी अन्तरिक्ष सेनाका उपप्रमुख जनरल माइकल गुएटलाइनले गर्नेछन् ।

परियोजनाको अनुमानित लागत करिब १७५ बिलियन डलर हुने ट्रम्प बताउँछन् । उनले आगामी वर्षको रक्षा बजेटमा प्रारम्भिक २५ विलियन डलर पहिले नै छुट्याइएको जानकारी दिए । ट्रम्पले यस परियोजनालाई ‘देशको सफलताको मात्र होइन, अस्तित्वको लागि पनि अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण’ भन्दै उच्च प्राथमिकताको रूपमा चित्रण गरेका थिए ।

ट्रम्पले लामो समयदेखि अमेरिकाको लागि इजरायलको आइरन डोम जस्तै मिसाइल रक्षा प्रणाली बनाउने चाहना व्यक्त गर्दै आएका थिए । यसअघि मार्चमा कङ्ग्रेसलाई सम्बोधन गर्दै उनले ‘गोल्डेन डोम’ निर्माणको लागि बजेट पारित गर्न आग्रह गरेका थिए । जनवरीमा कार्यभार सम्हालेको केही दिनमै ट्रम्पले ‘द आइरन डोम अफ अमेरिका’ निर्माण गर्न कार्यकारी आदेशमा हस्ताक्षर गरेका थिए ।

के हो गोल्डेन डोम ?

ट्रम्पले घोषणा गरेको नयाँ मिसाइल प्रतिरक्षा प्रणाली हो । यसको नाम इजरायलको ‘आइरन डोम’ प्रणालीबाट आएको हो, जुन प्यालेस्टिनी लडाकु समूह हमाससँगको देशको द्वन्द्वमा युद्ध-परीक्षण गरिएको थियो । तर, यो अलि फरक हुने निश्चित छ ।

ट्रम्पले भनेका थिए, “हाइपरसोनिक मिसाइल, ब्यालिस्टिक मिसाइल र उन्नत क्रूज मिसाइल खसाल्न गोल्डेन डोम डिजाइन गरिएको हो ।”

आइरन डोम ढिलो गतिमा चल्ने क्षेप्यास्त्र र छोटो दूरीका रकेटहरूलाई रोक्नको लागि बनाइएको भए तापनि अमेरिकाको लागि क्षेप्यास्त्रको खतरा धेरै फरक छ ।

दुई प्रणालीबीचको भिन्नताको एउटा ठूलो हिस्सा भनेको सुरक्षित गर्नुपर्ने भूभागको आकार हो । एनपीआर रिपोर्टका अनुसार इजरायल अमेरिकाभन्दा ४०० गुणा सानो छ र यो प्रायः समतल मरुभूमि हो, जसलाई बचाउन सजिलो छ ।

अमेरिकामा आक्रमण गर्न प्रयोग गर्न सकिने क्षेप्यास्त्रहरू हमासका रकेटहरू भन्दा धेरै फरक छन् । रूस, चीन र अमेरिकामा आक्रमण गर्न सक्ने अन्य कुनै पनि देशसँग द्रुत गतिमा चल्ने हाइपरसोनिक गति र लामो दूरीका अन्तरमहादेशीय ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्रहरू छन् ।

हाइपरसोनिक क्षेप्यास्त्रलाई रोक्ने एक मात्र तरिका भनेको अन्तरिक्षमा राखिएको प्रविधिको प्रयोग गरी क्षेप्यास्त्र प्रतिरक्षा निर्माण गर्नु हो ।

एनपीआरका अनुसार यो भनेको कक्षमा उपग्रहहरू राख्नु हो, जसले जमिनबाट निस्कँदा क्षेप्यास्त्रहरू पत्ता लगाउन सक्छ र त्यसपछि तिनीहरूको उडानको सुरुमा तिनीहरूलाई प्रहार गर्न सक्छ । यस्तो प्रणालीको समस्या यो हो कि उपग्रहहरू पृथ्वीको वरिपरि घुमिरहन्छन्, त्यसैले चुनौती भनेको तिनीहरूलाई सही समयमा सही स्थानमा राख्नु हो । त्यो प्राप्त गर्न इन्टरसेप्टरहरूको एक विशाल समूह आवश्यक पर्नेछ, केही रिपोर्टहरूले यो सङ्ख्या १६,००० रहेको बताएका छन् ।

ट्रम्पका निकटतम सल्लाहकार इलोन मस्कले आफ्नो स्टारलिङ्क इन्टरनेट स्याटेलाइटमार्फत देखाएझैं यो पक्कै पनि गर्न सकिन्छ । तर, यो महङ्गो काम हुनेछ ।

चीन र रुसको विरोध

अमेरिकाको यस योजनाको चीन र रुसको विरोधले विरोध जनाएका छन् ।

यस महिनाको सुरुमा रुस र चीनले गोल्डेन डोम अवधारणालाई ‘गहिरो अस्थिरता’को रूपमा आलोचना गरेका थिए, यसले अन्तरिक्षलाई युद्धभूमिमा परिणत गर्ने जोखिम रहेको बताएका थिए ।

“अन्तरिक्षमा लडाइँ अभियान सञ्चालन गर्नका लागि शस्त्रागारको उल्लेखनीय सुदृढीकरणको लागि स्पष्ट रूपमा व्यवस्था गर्दछ,” दुई पक्ष बीचको वार्तापछि क्रेमलिनले प्रकाशित गरेको विज्ञप्तिमा भनिएको छ ।

“हालै घोषणा गरिएको ठूलो स्तरको कार्यक्रम गोल्डेन डोम फर अमेरिका, जसले कुनै पनि क्षेप्यास्त्र खतराविरुद्ध सुरक्षा प्रदान गर्ने एक असंयमित, विश्वव्यापी र बहुस्तरीय क्षेप्यास्त्र प्रतिरक्षा प्रणालीको निर्माणको परिकल्पना गर्दछ, जसमा समान वा समान शक्ति भएका विरोधीहरूका सबै प्रकारका क्षेप्यास्त्रहरू समावेश छन्, र गहिरो रूपमा अस्थिर चरित्रको छ ।”

विज्ञप्तिमा थप भनिएको थियो, “यसको अर्थ रणनीतिक आक्रामक हतियार र रणनीतिक रक्षात्मक हतियारहरू बीचको अविभाज्य अन्तरसम्बन्धको अस्तित्वलाई मान्यता दिन पूर्ण र अन्तिम अस्वीकार हो ।”

-एजेन्सीको सहयोगमा