मस्कको १३० दिने कार्यकालका पाँच ठूला विवाद

काठमाडौं । स्पेसएक्स र टेस्लाका मालिक अमेरिकी टेक अर्बपति इलोन मस्कले ट्रम्प प्रशासनको सरकारी दक्षता विभाग (DOGE) बाट अलग हुने घोषणा गरेका छन् ।

“विशेष सरकारी कर्मचारीको रूपमा मेरो कार्यकाल समाप्त हुँदै गर्दा म राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पलाई मलाई अनावश्यक खर्च कम गर्ने अवसर दिएकोमा धन्यवाद दिन चाहन्छु,” मस्कले सामाजिक सञ्जालमा लेखेका छन् ।

उनलाई ‘विशेष सरकारी कर्मचारी’ को दर्जा दिइएको थियो, जसअन्तर्गत प्रत्येक वर्ष १३० दिन संघीय रोजगारीमा रहन अनुमति दिइएको थियो ।

मस्कले सरकारबाट बाहिरिनु वास्तवमा ट्रम्पको बजेटप्रति “निराशा” व्यक्त गरेपछि आएको हो, जसमा बहु-ट्रिलियन डलरको कर छुट दिने र रक्षा खर्च बढाउने प्रस्तावहरू छन् ।

ट्रम्पले आफ्नो बजेट विधेयकलाई ‘ठूलो र सुन्दर’ भनेर वर्णन गरेका थिए भने मस्कले यो विधेयकको आलोचना गरेका थिए । यो विधेयक राष्ट्रपति ट्रम्पको एजेन्डाको एक महत्त्वपूर्ण भाग हो । ह्वाइट हाउसले बुधबार (अमेरिकी समय अनुसार) देखि मस्कको ‘विशेष सरकारी कर्मचारी’ दर्जा समाप्त हुने बताएको छ ।

तर, मस्कको बहिर्गमनले ट्रम्प प्रशासनमा ठूलो उल्टोपन मात्र प्रतिनिधित्व गर्दैन । मस्क रिपब्लिकन पार्टीको सबैभन्दा ठूलो दाता हुन् । गत वर्ष उनले लगभग २५० मिलियन डलर दान गरे ।

यति ठूलो दानपछि उनी र ट्रम्प बीचको निकटता बढ्यो । यद्यपि, यस अवधिमा उनको इलेक्ट्रिक कार कम्पनी टेस्लाको नाफामा ठूलो गिरावट देखियो ।

टेस्लाले हालै लगानीकर्ताहरूलाई वित्तीय कठिनाइहरू जारी रहन सक्ने चेतावनी दिएको छ । कम्पनीले वृद्धि पूर्वानुमान दिन अस्वीकार गर्‍यो, “राजनीतिक भावनामा परिवर्तन”ले सवारी साधनको मागलाई उल्लेखनीय रूपमा असर पार्न सक्ने कम्पनीले जनाएको छ ।

मस्कले गत महिना लगानीकर्ताहरूलाई भनेका थिए, “DOGE मा कार्यभार उल्लेखनीय रूपमा कम हुनेछ र टेस्लामा बढी समय समर्पित गर्न सक्षम हुनेछु ।”

ट्रम्प प्रशासनमा महत्वपूर्ण पदमा रहेका मस्क धेरै पटक विवादमा परेका छन् । आउनुहोस्, यस्ता पाँच विवादहरू हेरौं –

ट्रम्पको बजेटको आलोचना

ट्रम्पले गत हप्ता अमेरिकी प्रतिनिधि सभाले धेरै कम मतान्तरले पारित गरेको बजेट विधेयक प्रस्तुत गरे । अब यो विधेयक सिनेटमा जानेछ ।

बीबीसीको अमेरिकी साझेदार सीबीएससँगको अन्तर्वार्तामा मस्कले विधेयकले संघीय घाटा बढाउने बताएका थिए । उनले भने, “यो विधेयकले DOGE मा भइरहेको कामलाई ‘कमजोर’ बनाउँछ ।”

उनले ‘ट्रम्पको योजनाले बजेट घाटा घटाउनुको सट्टा बढाउनेछ’ पनि भनेका थिए ।

तर, ट्रम्पले बजेट विधेयकलाई ‘ठूलो र सुन्दर’ भनेर वर्णन गरेकोमा मस्कले भने, “के यो विधेयक ठूलो वा सुन्दर हुन सक्छ ? मलाई थाहा छैन कि यो दुवै हुन सक्छ ।”

यो विधेयकले ऋण सीमा चार ट्रिलियन डलरले बढाउने प्रस्ताव गरेको छ, जसको अर्थ सरकारले आफ्नो खर्च पूरा गर्न थप ऋण लिन सक्छ ।उनको भनाइपछि ट्रम्प प्रशासन र इलोन मस्कबीचको दूरी बढ्दै गएको देखिन्थ्यो ।

मन्त्रिपरिषद् बैठकमा तर्क

मार्चको सुरुमा सरकारी खर्च र कर्मचारी संख्या घटाउने मस्कको प्रयासबारे छलफल गर्न क्याबिनेट मन्त्रीहरूको बैठक बोलाइएको थियो ।

यस बैठकको क्रममा नेताहरू बीच चर्को बहस भयो र विदेशमन्त्री मार्को रुबियोको आलोचना गर्दै मस्कले भनेका थिए, “तपाईं ‘टिभीमा मात्र राम्रो देखिनुहुन्छ ।”

न्युयोर्क टाइम्सले रिपोर्ट गरेको छ, “मस्कले विदेश सचिव मार्को रुबियोलाई विदेश विभागमा पर्याप्त कर्मचारी कटौती गर्न असफल भएको आरोप लगाएका थिए ।”

यस अवधिमा मस्कले यातायात सचिव शन डफीसँग पनि बहस गरे किनभने DOGE ले संघीय उड्डयन प्रशासनमा ट्राफिक नियन्त्रकहरूको संख्या घटाउने प्रयास गरेको थियो, जुन पहिले नै कम संख्यामा छ ।

यो बहस यति तीव्र भयो कि ट्रम्पले हस्तक्षेप गर्नुपर्‍यो र DOGI को शक्तिहरू परिभाषित गर्नुपर्‍यो । ट्रम्पले भने, “उनी अझै पनि DOGE लाई समर्थन गर्छन्, तर अबदेखि निर्णय लिने काम मन्त्रीहरूले गर्नेछन् र मस्कको टोलीले सल्लाह मात्र दिनेछ ।”

मिडिया रिपोर्टअनुसार बैठक हतारमा बोलाइएको थियो र ट्रम्पको हस्तक्षेपलाई मस्कलाई दिइएको व्यापक शक्ति घटाउने निर्णय गरेको संकेतको रूपमा हेरिएको थियो ।

DOGE गठन हुने बित्तिकै विवेक आउट

DOGE को गठनको घोषणा गर्दा ट्रम्पले टेस्ला र स्पेसएक्सका मालिक मस्कसँगै विवेक रामास्वामीलाई यसको जिम्मेवारी दिएका थिए ।

ट्रम्पले विवेक रामास्वामीलाई ‘देशभक्त अमेरिकी’ भनेर वर्णन गरेका थिए । तर, DOGE ले आफ्नो बारेमा पहिलो निर्णय लियो र भनियो कि मस्कले मात्र DOGE हेरचाह गर्नेछन् र विवेक यसबाट बाहिर थिए ।

रामास्वामी केवल ३९ वर्षका छन् र अमेरिकी नागरिक हुन् । विवेकले DOGE सिर्जना गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको मानिन्छ । यद्यपि, उनले एफबीआई बन्द गर्ने वकालत पनि गरेका छन् ।

त्यतिबेला मिडियामा ट्रम्प र विवेकबीच एच-१ भिसालाई लिएर मतभेद भएको रिपोर्ट आएको थियो ।

जनवरीमा प्रकाशित न्युयोर्क टाइम्सको रिपोर्टअनुसार “ट्रम्पका नजिकका मानिसहरू भन्छन् कि रामास्वामीले H-1B भिसालाई लिएर सामाजिक सञ्जालमा रूढिवादीहरूसँग अन्तर्क्रिया गरिरहेका थिए र ट्रम्पलाई यो मन परेन । रामास्वामी उच्च दक्ष कामदारहरूलाई H-1B भिसा दिने पक्षमा थिए, तर धेरै ट्रम्प समर्थकहरूले यसको विरोध गरिरहेका थिए ।”

संघीय विभागहरूमा कर्मचारी कटौती

मस्कको टोलीले देशभरका लाखौं संघीय कर्मचारीहरूलाई आधिकारिक सरकारी खाताबाट धेरै इमेलहरू पठाएको थियो । यसमा उनको राजीनामाको बदलामा उनलाई धेरै महिनाको तलब (एकमुष्ट रकम) दिइने भनिएको थियो ।

यसका साथै कर्मचारीहरूलाई हप्ताभरि के काम गरे भनेर बताउन पनि निर्देशन दिइएको थियो । यदि उनले त्यसो गरेनन् भने उनलाई जागिरबाट बर्खास्त गर्ने धम्की दिइएको थियो ।

केही एजेन्सीहरूले आफ्ना कर्मचारीहरूलाई यो इमेललाई बेवास्ता गर्न भने । DOGE ले धेरै नवनियुक्त सरकारी कर्मचारीहरूलाई बर्खास्त गर्ने आदेश पनि दियो, जो परिवीक्षामा थिए र पूर्ण निजामती सेवा सुरक्षा प्राप्त गरेका थिएनन् ।

केही सरकारी निकायहरूले कर्मचारी आवश्यक परेको भन्दै यो आदेश रद्द गरेका थिए । यसमा आणविक हतियारको सुरक्षाको लागि जिम्मेवार कर्मचारीहरू पनि समावेश थिए । शिक्षासँग सम्बन्धित कर्मचारीहरूले पनि कटौतीको विरोध गरे ।

यूएसएआईडी बन्द गर्ने अचानक निर्णय

फेब्रुअरीमा ट्रम्प प्रशासनले अमेरिकी सरकारको मुख्य विदेशी सहायता एजेन्सी अन्तर्राष्ट्रिय विकास एजेन्सी (USAID) बन्द गर्ने र यसलाई विदेश विभागमा एकीकृत गर्ने घोषणा गर्‍यो ।

ट्रम्पले एजेन्सीलाई “व्यापक भ्रष्टाचार”को आरोप लगाएका थिए र मस्कले यूएसएआईडी बन्द गर्न पनि आह्वान गरेका थिए । जनवरीको अन्त्यतिर दुई शीर्ष USAID अधिकारीहरूलाई बिदामा पठाइयो र एजेन्सीको वेबसाइट डाउन भयो ।

मस्कले धेरै गम्भीर आरोप लगाए र USAID लाई ‘आपराधिक संगठन’ र ‘कट्टरपन्थी वामपन्थी राजनीतिक मनोवैज्ञानिक अभियान’ चलाएको बताए ।

धेरै कर्मचारीहरूलाई धेरै कम समयमै एजेन्सी छोड्न भनियो । यो एजेन्सीले विश्वभर अरबौं डलरको सहायता वितरण गर्दछ । USAID कोष बन्द भएपछि यसले सञ्चालित धेरै स्वास्थ्य र पोषण सम्बन्धी कार्यक्रमहरू प्रभावित हुने आशंका गरिएको थियो ।

मस्कको बयानपछि अमेरिकी विदेशमन्त्री मार्को रुबियोले यूएसएआईडीका धेरै गतिविधिहरू जारी रहने बताएका थिए ।

-बीबीसीको सहयोगमा