क्रिप्टोकरेन्सीसँग सम्बन्धित प्रश्नको जवाफ

काठमाडौं । अमेरिकी राष्ट्रपति चुनावमा डोनाल्ड ट्रम्पको जितपछि प्रति बिटक्वाइनको मूल्य ८० हजार डलर (करिब ६७ लाख रूपैयाँ) नाघेको छ ।

चुनावी अभियानका क्रममा ट्रम्पले अमेरिकालाई विश्वको ‘क्रिप्टो क्यापिटल’ बनाउने वाचा गरेका थिए । विश्वको सबैभन्दा ठूलो क्रिप्टोकरेन्सी बिटक्वाइनको मूल्य यस वर्ष ८० प्रतिशतभन्दा बढीले बढेको छ ।

बिटक्वाइन मात्र होइन, डोजेकोइन जस्ता अन्य क्रिप्टोकरेन्सीहरूले पनि ठूलो वृद्धि देखेको छ किनभने ट्रम्प समर्थक इलोन मस्कले डोगेकोइनलाई बढावा दिन्छन् ।

सन् २०२१ मा जो बाइडन प्रशासनले जेन्सलरलाई सेक्युरिटी एण्ड एक्सचेन्ज कमिशनको अध्यक्ष बनाए, जसले क्रिप्टो बजारलाई नियन्त्रण गर्ने प्रयास गरे ।

स्टोनएक्स फाइनान्सियलका बजार विश्लेषक म्याट सिम्पसन भन्छन्, ”यदि ट्रम्प प्रशासनले क्रिप्टोकरेन्सीलाई नियन्त्रण नगर्ने हो भने बिटक्वाइनको मूल्य १ लाख डलर नाघ्न सक्छ ।”

क्रिप्टोकरेन्सीसँग सम्बन्धित प्रश्नोत्तर-

प्रश्न – क्रिप्टोकरेन्सी भनेको के हो?

उत्तर – ठूला कम्प्युटरहरूले विशेष सूत्र वा एल्गोरिदम समाधान गर्छन्, यसलाई माइनिङ भनिन्छ, त्यसपछि मात्र क्रिप्टोकरेन्सी सिर्जना हुन्छ ।

बिटक्वाइनजस्ता करिब चार हजार भर्चुअल मुद्रा बजारमा उपलब्ध छन् । यी सबै भर्चुअल मुद्राहरूलाई क्रिप्टोकरेन्सी भनिन्छ ।

केही संस्थाले सामान्य मुद्रा नियन्त्रण गर्दछ । जस्तै- भारतमा मुद्रा रिजर्व बैंक अफ इन्डिया द्वारा नियन्त्रित छ । रिजर्भ बैंकले मुद्रा छाप्छ र आफ्नो खातामा राख्छ । कुनै पनि संस्थाले क्रिप्टोकरेन्सीलाई नियन्त्रण गर्दैन ।

प्रश्न – क्रिप्टोकरेन्सीले कसरी काम गर्छ ?

उत्तर – हरेक क्रिप्टोकरेन्सी लेनदेनको डाटा विश्वभरका विभिन्न कम्प्युटरहरूमा रेकर्ड गरिन्छ ।

यदि हामीले सरल शब्दमा बुझ्यौं भने, मानौं कि त्यहाँ धेरै ठूलो कोठा छ, जसमा संसारभरका मानिसहरू बसिरहेका छन् ।

यस्तो अवस्थामा जब एक व्यक्तिले क्रिप्टोकरेन्सी लेनदेन गर्दछ, यसको जानकारी कोठामा बसेका सबै मानिसहरूलाई थाहा हुन्छ, अर्थात् यसको रेकर्ड एक ठाउँमा मात्र रेकर्ड हुँदैन ।

यसलाई विश्वभरका विभिन्न कम्प्युटरहरूमा राखिएको छ, त्यसैले बैंक जस्तो कुनै तेस्रो पक्षको आवश्यकता पर्दैन ।

बिटक्वाइन नामको क्रिप्टोकरेन्सी सन् २००८ मा सिर्जना भएको थियो । सन् २००८ देखि हालसम्म बिटक्वाइन कहिले र कुन वालेटबाट किनेको वा बेचेको बारे पूर्ण जानकारी छ ।

यससँग मात्र समस्या यो हो कि वालेट कुन व्यक्तिसँग जोडिएको छ भन्ने थाहा छैन ।

प्रश्न – भर्चुअल सम्पत्ति के हो ?

उत्तर- भर्चुअल भनेको भौतिक रूपमा छुन नसकिने कुरा हो र सम्पत्ति भनेको सम्पत्ति हो ।

बिटक्वाइन, Ethereum, Dodgecoin जस्ता बजारमा उपलब्ध सबै क्रिप्टोकरेन्सीहरूलाई भर्चुअल एसेट भनिन्छ । यसमा Non Fungible टोकन अर्थात् NFT पनि समावेश छ ।

उदाहरणका लागि संसारको पहिलो एसएमएस, जुन एक व्यक्तिले पठाएको थियो, नन-फन्जिबल टोकनमा रूपान्तरण गरिएको छ ।

मानिसहरूले NFT को रूपमा धेरै चित्रहरू पनि तयार गरेका छन् । यी भर्चुअल संसारमा बेच्न वा किन्न सकिन्छ ।

प्रश्न – डिजिटल वालेट के हो ?

उत्तर – जसरी एक व्यक्तिले आफ्नो पर्समा पैसा राख्छ । यस्ता क्रिप्टोकरेन्सीहरू राख्नको लागि डिजिटल वालेट चाहिन्छ ।

डिजिटल वालेट खोल्नको लागि पासवर्ड छ । जो कोहीसँग डिजिटल वालेटको पासवर्ड छ । उसले यसलाई खोल्न र क्रिप्टोकरेन्सी किन्न वा बेच्न सक्छ ।

डिजिटल वालेटमा ४० देखि ५० अंकको ठेगाना हुन्छ । यसमा वर्णमाला र संख्यात्मक दुवै समावेश छन् । प्रत्येक वालेटको एक अद्वितीय ठेगाना छ । डिजिटल संसारमा त्यस्ता वालेटहरू अरबौं र ट्रिलियनहरू छन् ।

प्रश्न – ब्लकचेन भनेको के हो ?

उत्तर – जब क्रिप्टोकरेन्सीसँग सम्बन्धित कुनै पनि कारोबार हुन्छ, त्यो ब्लकमा रेकर्ड हुन्छ । ब्लकमा सीमित कारोबारहरू मात्र रेकर्ड गर्न सकिन्छ ।

एउटा ब्लक भरेपछि लेनदेन अर्को ब्लकमा रेकर्ड हुन्छ । यस्तो एउटा ब्लक अर्को ब्लकमा जडान गरिरहन्छ । यो चेनलाई ब्लकचेन भनिन्छ ।

प्रश्न – क्रिप्टोकरेन्सी एक्सचेंज भनेको के हो?

उत्तर – यी प्लेटफर्महरू हुन्, जहाँ एक व्यक्तिले क्रिप्टोकरेन्सी किन्न वा बेच्न सक्छ । यी एक्सचेन्ज प्लेटफर्महरूमा गएर पैसालाई क्रिप्टोकरेन्सीमा रूपान्तरण गर्न सकिन्छ ।

यदि तपाइँ एउटा क्रिप्टोकरेन्सी बेच्न र अर्को किन्न चाहनुहुन्छ भने त्यस्ता आदानप्रदानहरू पनि उपयोगी हुन्छन् ।

जसरी हामी सामानहरू किन्नको लागि अनलाइन प्लेटफर्महरूमा जान्छौं, त्यसैगरी हामी क्रिप्टोकरेन्सीहरू किन्न क्रिप्टो एक्सचेन्जको मद्दत लिन्छौं ।

यहाँ क्रिप्टोकरेन्सीका खरिदकर्ता र बिक्रेताहरू छन् ।

प्रश्न – यदि क्रिप्टोकरेन्सी लेनदेनमा हानि भयो भने के हुन्छ?

उत्तर- क्रिप्टोकरेन्सीबाट हुने नाफा वा नोक्सानलाई वार्षिक आम्दानीमा जोड्न सकिँदैन ।

यदि तपाईंले आफ्नो व्यवसायबाट रू ५ लाख कमाउनुभएको छ र क्रिप्टोकरेन्सीबाट रू १ लाख नोक्सान भएको छ ।

यस्तो अवस्थामा तपाईंले पूरै ५ लाखमा सरकारलाई कर तिर्नुपर्नेछ । यसमा क्रिप्टोकरेन्सीको कारणले हुने नोक्सानलाई समायोजन गर्न सकिँदैन ।

यसको मतलब तपाईंले आफ्नो चार लाख रूपैयाँको आम्दानी देखाउन सक्नुहुन्न ।

प्रश्न – डिजिटल रूपैयाँ क्रिप्टोकरेन्सीबाट कसरी फरक छ ?

उत्तर- बिटक्वाइन २ करोड १० लाखभन्दा बढी हुन सक्दैन । बिटक्वाइनको आपूर्ति सीमित छ, जब माग बढ्छ तब बिटक्वाइनको मूल्य बढ्न थाल्छ ।

पाँच वर्षअघि बिटक्वाइनको मूल्य २२ हजार रूपैयाँ थियो । सन् २०२२ को फेब्रूअरीमा यसको मूल्य ३० लाख रूपैयाँ थियो र आज यसको मूल्य ८० हजार डलर अर्थात् करिब ६७ लाख नाघेको छ ।

यसको मूल्य बढ्दै र घट्दै जान्छ । धेरैजसो क्रिप्टोकरेन्सीहरूको निश्चित संख्या हुन्छ, जसभन्दा बढी तिनीहरू सिर्जना गर्न सकिँदैन ।

अर्कोतर्फ, डिजिटल रूपैयाँको मूल्यमा कुनै परिवर्तन भएको छैन । दश रूपैयाँ धेरै वर्षपछि पनि डिजिटल मुद्राको रूपमा दस रूपैयाँ कायम रहनेछ । डिजिटल रूपैयाले मात्र हाम्रो लेनदेनको तरिका परिवर्तन गर्नेछ ।