ललित मोदीका कारण चर्चामा रहेको भानुआटु

काठमाडौं । भानुआटु ८० भन्दा बढी टापुको समूह हो । यो देशलाई कुनै समय न्यु हेब्राइड्स भनेर चिनिन्थ्यो । यी टापुहरूले सन् १९८० मा फ्रान्स र बेलायतबाट स्वतन्त्रता प्राप्त गरेका थिए ।

अहिले यो देश इन्डियन प्रिमियर लिग (आईपीएल)का संस्थापक ललित मोदीको कारण चर्चा छ । मोदीले त्यहाँको नागरिकता लिएका थिए । तर, भानुआटुका प्रधानमन्त्री जोथम नापाटाले मोदीलाई दिइएको नागरिकता रद्द गर्न आदेश दिएका छन् ।

समाचार एजेन्सी पीटीआईका अनुसार प्रधानमन्त्री नापटले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै मोदीलाई जारी गरिएको राहदानी रद्द गर्न कारबाही सुरु गर्न आदेश दिएका छन् ।

उनले भने, “मैले नागरिकता आयुक्तलाई मोदीलाई जारी गरिएको राहदानी तुरुन्तै रद्द गर्ने प्रक्रिया सुरु गर्न निर्देशन दिएको छु ।”

विज्ञप्तिमा भनिएको छ कि मोदीको राहदानीको लागि आवेदनको गहन छानबिन गरिएको थियो र त्यतिबेला उनीविरुद्ध कुनै पनि अपराधको प्रमाण फेला परेन ।

सन् २००९ मा भएको आईपीएल टीभी अधिकार सम्झौतामा नियमहरू उल्लङ्घन गरेको आरोपमा मोदीविरुद्ध अनुसन्धान भइरहेको छ । मे २०१० मा ललित मोदी लन्डन गए । यसपछि उनलाई बीसीसीआईले बर्खास्त गर्‍यो । त्यतिबेला ललित मोदी आईपीएलका अध्यक्ष थिए ।

मोदीले आफ्नो भारतीय राहदानी बुझाउन लन्डनस्थित भारतीय उच्चायोगमा आवेदन दिएका थिए । यो जानकारी भारतीय विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता रणधीर जयसवालले दिएका हुन् ।

रणधीर जयसवालले यो आवेदन नियम र प्रक्रिया अनुसार जाँच गरिने बताएका थिए ।

प्रवक्ताले भनेका थिए, “हामीले उनले भानुआटुको नागरिकता लिएको पनि पत्ता लगाएका छौं । हामी कानुनअनुसार उनी विरुद्धको मुद्दालाई निरन्तर अगाडि बढाइरहनेछौं ।”

मोदीका वकिल महमूद अब्दीले पनि यसको पुष्टि गरेका थिए र उनले दक्षिण प्रशान्त टापु राष्ट्र भानुआटुको नागरिकता लिएको बताएका थिए ।

यो देश कहाँ छ ?

धेरैजसो टापुहरूमा ८० को दशकमा मानिसहरू बसोबास गर्थे, तर केही सक्रिय ज्वालामुखी छन् । भानुआटुको अधिकांश क्षेत्र पहाडी छ ।

यसको अधिकांश भाग उष्णकटिबंधीय वर्षावनले ढाकिएको छ । यो सम्पूर्ण क्षेत्र भूकम्प र ज्वारभाटाको जोखिममा छ । सन् २०१५ मा देश चक्रवात पामबाट प्रभावित भएको थियो ।

यो आँधीले भानुआटुमा व्यापक क्षति पुर्‍यायो । यस देशका टापुहरूमा बस्ने अधिकांश मानिसहरू गाउँमा बस्छन् । उनीहरूको जीविकोपार्जनको मुख्य स्रोत कृषि हो ।

यस देशको रीतिरिवाज पुरानो छ र स्थानीय परम्पराहरू धेरै बलियो छन् । महिलाहरूको सामाजिक हैसियत सामान्यतया पुरुषहरूको तुलनामा कम हुन्छ र उनीहरूलाई शिक्षाको अवसर पनि कम हुन्छ ।

बन्जी जम्पिङ

हाल बन्जी जम्पिङ विश्वमा धेरै लोकप्रिय साहसिक खेल हो । यो खेलको प्रेरणा भानुआटुको धार्मिक रीतिरिवाजबाट आएको मानिन्छ ।

बन्जी जम्पिङ जस्तै देखिने यो ल्यान्ड डाइभिङ अनुष्ठानलाई नाङ्गोल भनिन्छ । बन्जी जम्पिङ एक परम्परागत ल्याण्ड डाइभिङ अनुष्ठान र साहसिक खेल हो ।

भानुआटुको राजनीति १९९० को दशकदेखि अस्थिर छ । यस अवधिमा धेरै विवादास्पद गठबन्धन सरकारहरू गठन भए र प्रधानमन्त्रीहरू बारम्बार परिवर्तन भए ।

भानुआटुका मुख्य कुरा

राजधानी: पोर्ट भिला
क्षेत्रफल: १२,१८९ वर्ग किलोमिटर
जनसङ्ख्या: ३०७,८००
भाषाहरू: बिस्लामा, अङ्ग्रेजी, फ्रेन्च
आयु: ६८ वर्ष (पुरुष) ७२ वर्ष (महिला)

भानुआटुको नेता को हो ?

जुलाई २०२२ मा निकेनिके वुरोबाराभु भानुआटुको राष्ट्रपति निर्वाचित भए । उनले ट्यालिस ओबेद मोशाको स्थानमा यो पद ग्रहण गरे ।

उनी एक पेशेवर कूटनीतिज्ञ र राजनीतिज्ञ हुन्, जसले धेरै कूटनीतिक र सरकारी पदहरूमा सेवा गरेका छन् । उनले फिजीमा भानुआटुको पहिलो आवासीय उच्चायुक्तको रूपमा पनि काम गरे ।

यस देशमा राष्ट्रपतिको पदलाई मुख्यतया औपचारिक पद मानिन्छ ।

अक्टोबर २०२२ मा भएको आम चुनावपछि नोभेम्बर २०२२ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री बब लोघम्यानविरुद्ध अविश्वासको प्रस्ताव ल्याइयो ।

भानुआटुको एक मात्र टिभी च्यानल रेडियो फ्रान्स ओभरसीज (RFO) को सहयोगमा स्थापना भएको थियो । यो च्यानलले फ्रान्सेली र अङ्ग्रेजी भाषामा प्रसारण गर्छ ।

भानुआटुको इतिहास के हो ?

यो देशमा मानव सभ्यता पहिलो पटक ५०० ईसा पूर्वमा सुरु भएको मानिन्छ । युरोपेली यात्रीहरू पहिलो पटक १६०६ मा यी टापुहरूमा पुगेका थिए । सन् १७७४ मा बेलायती अन्वेषक क्याप्टेन कुकले यी टापुहरूलाई नयाँ हेब्राइड्स नाम दिए ।

१८०० को दशकको सुरुतिर भानुआटुका हजारौं मानिसहरूलाई अपहरण गरियो र फिजीको चिनी र कपास बगानमा काम गर्न बाध्य पारिएको थियो । उनीहरूलाई ठूलो सङ्ख्यामा अष्ट्रेलियाको क्वीन्सल्याण्ड पनि लगियो ।

अपहरणको यो युगलाई ब्ल्याकबर्डिङ भनिन्थ्यो र यो २०औं शताब्दीको सुरुवातसम्म चल्यो । सन् १९०६ मा यो देश बेलायत र फ्रान्सको संयुक्त नियन्त्रणमा आयो । १९८० मा देश राष्ट्रमण्डल भित्र एक स्वतन्त्र राष्ट्र बन्यो ।

सन् २०१५ मा चक्रवात पामले यस क्षेत्रमा ठूलो क्षति पुर्‍यायो । त्यतिबेला देशका राष्ट्रपति ल्यान्सडेलले आँधीको कारण जलवायु परिवर्तन भएको बताएका थिए ।

-बीबीसीबाट