कपीराइट छल्दा नेप्सेको साँढे ट्रोलको सिकार !

काठमाडौं । पछिल्लो केही दिनयता नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) को कार्यालय प्राङ्गणनमा निर्माणाधीन साँढेको मूर्ति सामाजिक सञ्जालमा ट्रोल बनिरहेको छ । निर्माणाधीन अवस्थामा रहेको उक्त मूर्तिको दायाँपट्टिको फोटो यति बेला सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भइरहेको हो ।

जसमा आम सर्वसाधारणदेखि लगानीकर्ताहरू समेतले विभिन्न टिप्पणी गरिरहेका  छन् । साधरणतया सेयर बजारमा बुल अर्थात् साँढेले बढेको बजार र बिअर अर्थात् भालुले घटेको बजारलाई जनाउँदछ ।

संसारमा विभिन्न स्टक एक्सचेन्जमा बढेको बजार सङ्केत गर्दै साँढेको मूर्ति बनाउने चलन छ । सोही चलनअनुरूप हाल नेपालको स्टक एक्सचेन्जको प्राङ्गणनमा पनि बूल अर्थात् साँढेको मूर्ति बनाइएको हो ।

कस्तो छ साँढेको मूर्ति ? 

नेप्से कार्यालयको प्राङ्गणमा बनिरहेको साँढेको मूर्तिलाई दायाँतर्फबाट हेर्दा बाच्छोजस्तो देखिन्छ भने बायाँतर्फबाट हेर्दा साँढेजस्तो देखिन्छ । सो मूर्तिको ९५ प्रतिशत काम पूरा भइसकेको नेप्सेका प्रवक्ता मुराहरी पराजुलीले बताए ।

प्रवक्ता पराजुलीका अनुसार उक्त मूर्ति १० फिट उचाइ र १२ फिट लम्बाइको छ । तामा-पित्तल मिश्रित धातुबाट बनाइएको उक्त साँढेको मूर्ति बनाउन १ करोड ४८ लाख रुपैयाँ खर्च गरिएको छ । २०७८ को अन्तिम महिना चैतमा नेप्से सञ्चालक समितिको बैठकले उक्त मूर्ति बनाउने निर्णय गरेको थियो ।

यद्यपि, यसको निर्माण कार्य भने यसै वर्ष अघि बढेर हालै मात्र सम्पन्न हुन लागेको हो । साँढेको मूर्ति बनिसकेको छ तर, त्यसलाई व्यवस्थित बनाएर राख्न टायल बिछ्याउने काम भइरहेको छ ।

ट्रोल-टिप्पणीको घेरामा नेप्से 

साँढेको फोटो सामाजिक सञ्जालमा सार्वजनिक भएपछि यति बेला नेप्सेले चौतर्फी आलोचना र टिप्पणीको सामना गर्नु परिरहेको छ । करिब डेढ करोडमा बाच्छोजस्तो देखिने मूर्ति स्थापना गरेको भन्दै नेप्सेमा भ्रष्ट्राचारको गन्ध आइरहेको समेत टिप्पणी हुन थालेको छ ।

फेसबूकमा राजेश शंकर अधिकारी लेख्छन्, “डेढ करोडको रे भनेको सुन्दासुन्दै खै कसरी गुणगान गाउनु त, कर तिरेको पैसा पो हो त ! मचाहिँ प्रशंसा नगरौँ होला ।”

शरद चन्द्र निरौलाले लेखेका छन्, “कुकुरलाई सिङ लगाइदिँदा यस्तै मूर्ति बन्दछ । मूर्तिकलामा विश्वकै अग्रणी नेपाल र विशेषतः नेवार समुदायका शिल्पीकारहरूको अपमान र यस मूर्तिमा भ्रष्ट्राचारको गन्ध आएको छ । यस्तो नि चार्जिङ बुल हुन्छ ?”

सामाजिक सञ्जालमा यति बेला कसैले लोकल जातको बूल भनेर उडाइरहेका छन् भने कसैले वर्तमान नेप्से इन्डेक्सको प्रतिमा पनि भनिरहेका छन् । खैर, यो बेला सामाजिक सञ्जालमा नेप्सेको व्यापक आलोचना भइरहेको छ ।

कपीराइट नलाग्ने फरक स्वरूपको साँढे 

सार्वजनिक खरिद ऐनअनुसार अरूको मूर्तिसँग मिल्ने मूर्ति बनाउन पाइँदैन । यसैले आफूहरूले टाउको उठेको साँढे बनाएको प्रवक्ता पराजुली बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, “देशभर साँढेको धेरै मूर्तिहरू बनेका छन् । विशेषगरी नेप्सेको साँढे भन्नेबित्तिकै मानिसहरूमा आक्रामक खालको, भुइँमा उधिनिरहेको सम्झिछन् । अरूको जस्तै बूल बनायो भने हामीलाई कपीराइट क्लेम हुन्छ । त्यसैले हामीले टाउको उठाएको बूल बनाएका हौँ ।”

साँढेको मूर्ति निर्माणमा मात्र डेढ करोड खर्च भएको भन्ने विषय गलत रहेको प्रवक्ता पराजुलीको भनाइ छ ।

“यो एउटा प्याकेज थियो । जसमा हामीले (दायाँतर्फ देखाउँदै) यताको पुरानो भवन भत्कायौँ । गेट तथा वाल बनाउने रङ्ग लगाउने साथै यस भवनको बाहिरी भौतिक संरचना निर्माणका लागि भनेर समग्रको खर्चस्वरूप १ करोड ४८ लाखको प्याकेज ल्याएका थियौँ ।”