ट्रम्पको चुनावी अभियानमा पैसाको खोला बगाइरहेका इलोन मस्कको के छ स्वार्थ ?

काठमाडौं । जेन्डर मन्डी सधैँ जस्तै आफ्नो कार्यालय जाँदै थिए, जब उनले थाहा पाए कि टेक अर्बपति इलोन मस्क फोलसम शहर नजिकैको स्कूलमा भाषण दिइरहेका छन् ।

फोलसम शहर अमेरिकाको पेन्सिलभेनिया राज्यमा अवस्थित छ । मुन्डीले कहिलेकाहीँ आफैँलाई सोध्ने गर्थे, “सबैभन्दा धनी मान्छे यो शहरमा कहिले आउनेछन् ?”

फोलसम एउटा सानो शान्त सहर हो, यसको जनसंख्या करिब ९,००० छ । यहाँ जनताले आफ्नो राजनीतिक स्वार्थ खुलेर व्यक्त गर्दैनन्, राजनीतिक दलका पोस्टर र ब्यानर पनि कमै देखिन्छन् ।

१९ वर्षीय मुन्डी अपार्टमेन्ट कम्प्लेक्समा लीज एजेन्टको रूपमा काम गर्छन् । उनले नोभेम्बरको चुनावमा भोट हाल्ने मनसाय नभएको बताए । तर, जनताको उत्साह देखेर मस्कको कुरा सुन्न उनलाई जिज्ञासा जाग्यो ।

मुन्डीले बैठक सकिएपछि कमला ह्यारिसको सट्टा डोनाल्ड ट्रम्पतर्फ बढी झुकाव भएको सम्झना गरे ।

उनी भन्छन्, “यो चुनावले हाम्रो भविष्यको निर्णय गर्नेछ भनी तपाईंलाई बताउने किसिमको व्यक्तिले आगामी चार वर्षको लागि राष्ट्रपति को हुने मात्र होइन, संसार कस्तो हुनेछ भनेर पनि निर्णय गर्नेछ । “यदि यो हुन गइरहेको छ … मलाई लाग्छ यो ठूलो कुरा हो । यसले फरक पार्छ । यो महत्त्वपूर्ण देखिन्छ ।”

५३ वर्षीय मस्क, एक राजनैतिक कार्यकर्ताको सट्टा प्राविधिक गुरुको रूपमा चिनिन्छन्, खुलेआम अमेरिकी जनतामा आफ्नो समय दिएका छन् र अभियानहरूमा भाग लिइसकेका छन्, जुन देशका शीर्ष उद्योगपतिहरू पर्दा पछाडि रहन्छन्, राजनीतिलाई पछाडिबाट प्रभाव पार्ने ।

यो परम्परागत सीईओहरूबाट धेरै टाढाको मनोवृत्ति हो, जसमध्ये धेरैले महँगो र विशेष कोष सङ्कलन गर्ने डिनरहरू होस्ट गर्छन् वा ह्याम्पटनको महलमा सम्भावित दाता भेला गर्छन् ।

यही कारणले केही विश्लेषकले मस्कको नियतमाथि प्रश्न उठाएका छन् । सामान्यतया कम्पनीका सीईओहरूको मनोवृत्ति जनताको नजरबाट टाढा रहन्छ ।

तर, युनिभर्सिटी अफ मिशिगनको रस स्कुल अफ बिजनेशमा पढाउने एरिक गोर्डन भन्छन्, “मस्कले यो खुलेर र धेरै गर्वका साथ गर्छ र सायद यही कारणले उसले आफूलाई अग्रगामी बनाउँछ ।”

”पैसा पानी जस्तै बगिरहेको छ”

ओपन सेक्रेट्स, एक गैर-लाभकारी ट्र्याकर संस्थाका अनुसार ट्रम्पलाई समर्थन गर्ने मस्कको राजनीतिक कार्य समिति – अमेरिका पीएसीले यस चुनावमा हालसम्म ११९ मिलियन डलर खर्च गरेको छ ।

यसबाहेक मस्कको व्यक्तिगत चन्दाले ट्रम्पलाई राष्ट्रपति चुनावमा सबैभन्दा ठूलो निजी दाता बनाएको छ र उनले महत्त्वपूर्ण स्विंग राज्यमा ट्रम्पको चुनावी अभियानमा सक्रिय भूमिका खेल्दै आएका छन् ।

स्टीव डेभिस मस्कका प्रमुख नजिकका सहयोगीमध्ये एक हुन्, जसले स्पेस एक्स र बोरिङ कम्पनी लगायत उनका धेरै कम्पनीमा काम गरेका छन् । उनलाई यो निर्वाचनका लागि विशेष नियुक्ति गरिएको बताइएको छ । तर, चुनावी अभियानमा मस्कको ठूलो लगानीले मुन्डीको ध्यान पनि खिच्यो ।

उनी भन्छन्, ”मतदातालाई प्रभाव पार्न कसैले यति धेरै समय र पैसा खर्च गर्नु मेरो लागि अचम्मको कुरा हो । यसको मतलब उनीहरूले यो सबै कुनै नियतका साथ गरिरहेका छन् ।”

पेन्सिल्भेनियाका सिनेटर जोन फेटरम्यान जस्ता केही डेमोक्र्याटिक नेताहरू आफ्नो पार्टीलाई मस्कले दिएको सहयोगलाई बेवास्ता गरुन् भन्ठान्छन् ।

फेटरम्यान विश्वास गर्छन्, ”मस्कले जनताको समूहलाई अपील गर्दछन्, जसले उनलाई धेरै बुद्धिमानी ठान्छन् । मस्कले परम्परागत रूपमा डेमोक्र्याटिक पार्टीको खासै प्रभाव नभएकाहरूलाई प्रभाव पार्ने प्रयास गर्छन् ।”

चुनावी अभियानको अन्तिम दिनमा मस्कले पूरै पेन्सिल्भेनिया नापे । यो राष्ट्रपति चुनावमा एक प्रमुख राज्य हो, जुन ट्रम्प र कमला ह्यारिस दुवैका लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ ।

अमेरिका पीएसीले अब चुनाव नभएसम्म हरेक दिन एक जना मतदातालाई १ मिलियन डलर पुरस्कार दिइरहेको छ, चाहे त्यो जुनसुकै दलको होस् । तर, उनीहरूले मतदान गर्न दर्ता गरेका छन् र मस्कले समर्थन गरेको निवेदनमा हस्ताक्षर गरेका छन् भने ।

उदाहरणका लागि ह्यारिसबर्ग र पिट्सबर्गमा सप्ताहन्तको टाउन हल बैठकमा मस्कले विजेताहरूलाई ठूला लटरी-जस्तो चेक हस्तान्तरण गरे र भीडले “इलोन!” नारा लगाउँदै हर्षोल्लास गरेका थिए ।

उनले भीडलाई भने, ”मानिसहरूको ऊर्जाले आत्मामा न्यानोपन सिर्जना गर्दछ ।”

मस्कको नियतमाथि प्रश्न

यद्यपि, केही पर्यवेक्षकले उनको नियतमाथि प्रश्न उठाएका छन् । मस्क र उनको व्यवसायले ट्रम्पसँगको सम्बन्धको फाइदा उठाउन चाहेको डर व्यक्त गर्दछन् ।

इलेक्ट्रिक वाहन चार्जिङ प्लेटफर्म चार्जवेका सीईओ म्याट टेस्केकाअनुसार मस्कको राजनीतिक झुकाव विद्युतीय सवारी उद्योगमा धेरैका लागि टाँसिने विन्दु भएको छ तर, वर्षौंदेखि राजनीतिमा उनको बढ्दो रुचिलाई हेर्दा यो अचम्मको कुरा होइन ।

“मलाई लाग्छ कि मस्कको चासो धेरै केन्द्रित छ र मुख्य रूपमा उसको व्यवसायको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण कुराहरू जस्तै नियमहरू- जसको बारेमा उनले चिन्ता व्यक्त गरेका छन्,” टेस्के भन्छन् ।

टेस्केका अनुसार जब क्यालिफोर्नियामा कोभिड-१९ प्रतिबन्ध लगाइयो, मस्कले यसको विरुद्धमा धेरै दबाब दिएका थिए ।

युनिभर्सिटी अफ मिशिगनका प्रोफेसर गोर्डन भन्छन्, “मस्कले आफूलाई नियामकहरूको बन्धक ठान्छन् र सरकारी हस्तक्षेपले चालकविहीन कार जस्तै आफूले काम गरिरहेको प्रविधिको घाँटी थिचेको महसुस गर्छन् ।”

उनी थप भन्छन्, “उनीहरू कर्भबाट केही अगाडी हुन चाहन्छन्, एक स्पष्टवक्ता, नवीन उद्यमी जसले नयाँ मार्गहरू सिर्जना गर्छन् र प्राविधिक प्रगतिबाट पाँच, १० वा २० वर्ष पछाडि रहेका नियमहरूमा पछि हट्दैनन् । मस्क अर्को बाटो रोज्न चाहन्छन् । उनी मंगल ग्रहमा जान चाहन्छन् ।”

क्यालिफोर्नियाका गभर्नर गेभिन न्यूजमका पूर्व मुख्य आर्थिक र व्यापार सल्लाहकार लेनी मेन्डोन्का भन्छिन्, “यो अनैतिक र गैरकानूनी छ ।”

उनी विश्वास गर्छlन् कि जो सरकार र नियमसँग चिन्तित छन्, उनीहरूले “आफ्नो भनाइ राख्न सक्छन्” तर, स्थिति समान चासो भएकाहरूमाथि अख्तियार हुनु हुँदैन ।

स्वार्थको द्वन्द्व

ट्रम्पले नोभेम्बरमा जितेमा मस्कले अमेरिकी सरकारको खर्च कटौती गर्ने कार्यक्रमको निरीक्षण गर्ने बताएका छन् ।

उनले यो काम राम्ररी गर्न नसके पनि चुनावी अभियानमा दिएको समर्थनका कारण उनी ट्रम्पको विश्वासपात्र बनेका र प्रशासनका नीतिगत निर्णयमा ठूलो प्रभाव पार्न सक्ने पर्यवेक्षकहरुको विश्वास छ ।

मस्कले भनेका छन्, ”ट्रम्प अमेरिकाको “गलाबन्दी” गर्ने नियमहरू हटाउन “दक्षता विभाग” को नेतृत्व गर्ने विचारको लागि खुला छन् ।”

प्रजातान्त्रिक नेताहरूले स्पेसएक्स र टेस्लाका लागि मस्कको अर्बौं डलरको सम्झौता दिएमा उनको अडानले चासोको जटिल द्वन्द्व सिर्जना गर्न सक्ने बताउँछन् ।

संघीय निर्वाचन आयोगका पूर्व अधिवक्ता लरेन्स नोबलले चुनावका क्रममा मस्कले दिएको रकमको वैधतामाथि प्रश्न उठाएका छन् ।

उनी विश्वास गर्छन् – चुनाव प्रचारको यो विधि सुरक्षित काम गर्ने वातावरण र उपभोक्ता संरक्षणलाई महत्व दिने अमेरिकीका लागि चिन्ताको विषय हुनुपर्छ ।

उनी थप्छन्, “हामीलाई थाहा छ कि कम्पनीहरूलाई सित्तैमा लगाम दिएपछि के गर्छन् । तिनीहरूले नाफा, सेयरहोल्डरको मूल्य र सीईओको तलबलाई सुरक्षाभन्दा माथि राख्छन् र व्यापार गर्ने लागतको रूपमा सुरक्षा उपायहरूलाई बेवास्ता गर्छन् । व्यवसाय र सरकारलाई यसरी हेर्ने मान्छे हुनु खतरनाक हुन्छ ।”

मस्क आफूलाई ‘गैर कन्फर्मिस्ट’ र ‘विद्रोही’ भएकोमा गर्व गर्छन् र नोभेम्बरको चुनावको नतिजाको वास्ता नगरी अमेरिकी सरकारसँगको उनको रोचक सम्बन्ध जारी रहने छ ।

तर, उनको ब्रान्ड र उनको प्रतिष्ठा अब डोनाल्ड ट्रम्पसँग जोडिएको छ, उनको कार्यले पनि देखाउँछ कि उनी यो कुरा राम्ररी जान्दछन् ।