पुटिनले आणविक हतियार प्रयोग गर्लान् ?

काठमाडौं । कुरा सन् २०२२ को अक्टोबरको हो, जब अमेरिकी गुप्तचर अधिकारीको कान एकाएक ठाडा भए । ती अधिकारीहरूले रुसी सैन्य अधिकारीको गोप्य कुराकानी सुनेका थिए ।

जसमा रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले युक्रेनको कुनै पनि सैन्य अखडालाई आणविक हतियारले निशाना बनाउन सक्ने खबर थियो । तर, यस्तो अहिलेसम्म हुनसकेको छैन ।

युक्रेनमा रुसले गरेको आक्रमण र आणविक हतियारको एक हजार दिन बितिसकेको छ ।

यसबीचमा बिहीबार बिहान रुसले अस्त्रखान क्षेत्रबाट अन्तरमहादेशीय ब्यालिस्टिक मिसाइल (आईसीबीएम) प्रहार गरेको छ । रुसले युक्रेनतर्फ आईसीबीएम प्रक्षेपण गरेको यो पहिलो पटक हो । यो क्षेप्यास्त्र हजारौं किलोमिटर टाढा जान सक्षम हुन्छ ।

यसअघि पुटिनले रुसको आणविक नीति परिवर्तन गरेका थिए । जब युक्रेनले अमेरिकाबाट प्राप्त एटीएसीएमएस मिसाइल रूसमाथि प्रहार गर्न अनुमति पाएको थियो ।

रुसको नयाँ आणविक नीतिमा के छ ?

हालै राष्ट्रपति पुटिनले आणविक हतियारको प्रयोगसम्बन्धी रुसको नीतिमा परिवर्तनलाई अनुमोदन गरेका छन् ।

रुसको नयाँ आणविक नीतिमा आफूसँग आणविक हतियार नभएको देशले परमाणु हतियार भएको देशमाथि आक्रमण गरेमा रूसले संयुक्त आक्रमणको रूपमा लिने उल्लेख गरेको छ ।

युक्रेनसँग आणविक हतियार छैन तर, अमेरिकासँग छ र यो युद्धमा अमेरिका र बेलायत दुवै युक्रेनको साथमा छन् । यसबाहेक ३२ देशको सैन्य गठबन्धन नाटोले पनि युक्रेनलाई सहयोग गरिरहेको छ ।

रुसको आणविक नीतिमा यो पनि भनिएको छ कि यदि रुसलाई अर्को तर्फबाट मिसाइल, ड्रोन र हवाई आक्रमणबाट आक्रमण भइरहेको थाहा भयो भने उसले परमाणु हतियारले जवाफ दिन सक्छ ।

अहिलेसम्म युक्रेनले रुसमाथि ड्रोनसहित पटक/पटक हवाई हमला गर्दै आएको छ । तर, अब आक्रमणका लागि अमेरिकी मिसाइल पनि प्रयोग गर्न थालेको छ ।

यसबाहेक रुसको आणविक नीतिमा अन्य केही अवस्थाका बारेमा पनि कुरा गरिएको छ ।

यदि कसैले नयाँ सैन्य गठबन्धन बनाउँछ, विद्यमान गठबन्धनलाई विस्तार गर्छ, रुसको सीमाना नजिक कुनै सैन्य पूर्वाधार ल्याउँछ, वा रूसको सीमा नजिक कुनै पनि सैन्य गतिविधि गर्छ भने परमाणु हतियारहरू प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

अमेरिकालाई रुसको चेतावनी 

रुसले यसअघि नै अमेरिका र अन्य देशहरूलाई आणविक आक्रमणको चेतावनी दिएको थियो ।

मार्चमा रुसमा चुनाव हुनुअघि नै पुटिनले रुस परमाणु हमलाका लागि तयार रहेको बताएका थिए । यदि अमेरिकाले युक्रेनमा आफ्नो सेना पठायो भने मुद्दा निकै चर्किन सक्छ ।

यदि हेर्ने हो भने रुससँग सबैभन्दा धेरै परमाणु हतियार छन् । वास्तवमा कुनै पनि देशले आफ्नो हतियारको बारेमा पूर्ण जानकारी दिँदैन ।

तर, अहिलेसम्म विभिन्न एजेन्सीहरूबाट बाहिर आएका अनुसार रुससँग सबैभन्दा धेरै आणविक हतियारहरू छन्, लगभग ५ हजार ९७७ वटा ।

यो अझै पनि अमेरिका, बेलायत र फ्रान्सको संयुक्त परमाणु हतियारभन्दा अलि बढी हो । तीमध्ये केही सामरिक हतियार पनि छन् ।

रणनीतिक हतियारहरू साना आणविक हतियारहरू हुन्, जुन एक विशेष क्षेत्रलाई लक्षित गर्न डिजाइन गरिएको हो । यी रणनीतिक हतियार मिसाइलहरूमार्फत् प्रहार गर्न सकिन्छ ।

क्रूज मिसाइल जस्तै यसले ठूलो दूरीमा कुनै पनि रेडियोधर्मी क्षति गर्दैन । यसमा एक किलोटनसम्मको आणविक विस्फोटक हुन सक्छ ।

अमेरिकाले हिरोसिमामा खसालेको आणविक बम १५ किलो टनको थियो । यी सामरिक हतियारहरू आजसम्म कहिल्यै प्रयोग भएका छैनन् ।

तर, पुटिनका यी भनाइलाई मिडिया र पश्चिमाञ्चलमा बयानबाजी भनिन्छ अर्थात् उनी बोल्नका लागि मात्र बोल्छन् । त्यसोभए कति डर छ कि उनीहरूले के भनेका छन् ?

यदि रूसले बारम्बार असफलता भोगिरह्यो वा आफ्नो पराजयको डरले उसले रणनीतिक हतियार प्रयोग गर्न सक्छ भनी केही विज्ञहरू विश्वास गर्छन् । तर, यो सम्भव छ कि चीनले पनि यस कार्यमा रुसलाई सहयोग नगरेको हुन सक्छ ।

रुस चीनमा धेरै निर्भर छ । चीनको आणविक नीति यो हो कि उसले पहिले परमाणु हतियार प्रयोग गर्दैन र यदि रुसले पहिले प्रयोग गर्यो भने सायद चीनले पनि छोड्छ ।

केही विज्ञहरूले यसलाई यसरी हेरिरहेका छन् कि पुटिनले यो नयाँ नीतिले सबैलाई फेरि चिन्ता गर्न चाहन्छन् । यसबाट पुटिनले विश्वमा आफ्नो प्रभाव बढाउन चाहेको देखिन्छ ।

पुटिनको यो नयाँ नीतिको अमेरिकाले आलोचना गरेको छ तर उनको भनाइमा चिन्ताको कुनै कारण छैन ।

-बीबीसीबाट