को हुन् नोएल ? जसले सम्हाल्नेछन् ३४ लाख करोडको टाटा समूह

काठमाडौं । नोएल टाटा टाटा ट्रस्टको नयाँ अध्यक्ष बनेका छन् । टाटा ट्रस्ट टाटा समूहका धेरै ट्रस्ट मिलेर बनेको छ । नोएल रतन टाटाका सौतेनी भाइ हुन् ।

रतनको बुधबार राति मुम्बईमा निधन भएको थियो । त्यसपछि शुक्रबार बसेको सञ्चालक समितिको बैठकले नयाँ अध्यक्षको नाममा विचार गरी ६७ वर्षीय नोएललाई सर्वसम्मतिले अध्यक्षमा निर्वाचित गरेको हो ।

नोएलले टाटा सन्सलाई पहिले नै ह्यान्डल गरिरहेका छन् । नोएलले अब करिब ३४ लाख करोडको टाटा समूहको नेतृत्व गर्नेछन् ।

टाटा ट्रस्टले पनि एक प्रेस विज्ञप्ति जारी गरी नोएल टाटाको नियुक्तिको औपचारिक घोषणा गरेको छ । नोएलको नियुक्ति तत्काल लागू हुने प्रेस विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

नोएल टाटाको दाबी सबैभन्दा बलियो 

रतन अविवाहित र कुनै सन्तान नभएकाले समूहको लगाम उनका नजिकका आफन्तहरूमध्ये कसैलाई सुम्पिने चर्चा थियो ।

यस सन्दर्भमा नोएलको नाम सबैभन्दा बलियो दाबेदारको रूपमा उदाइरहेको थियो । नोएल रतनका सौतेनी भाइ हुन् ।

रतनको मृत्युपछि सबैभन्दा ठूलो अड्कलबाजी ती १३ ट्रस्टको जिम्मेवारी कसले गर्ने भन्नेबारे थियो, जसमा ३४ लाख करोड रुपैयाँभन्दा बढीको टाटा समूहको ६६.४ प्रतिशत हिस्सेदारी छ ।

किनभने यी सबै ट्रस्टहरूको नेतृत्व जोसँग हुनेछ, टाटा समूहलाई सञ्चालन गर्ने ठूलो जिम्मेवारी हुनेछ ।

किनकि रतनले यी सबै ट्रस्टहरूमा उत्तराधिकार घोषणा गरेका थिएनन् । त्यसैले उनका सौतेनी भाइ नोएल सबैभन्दा बलियो दावेदारका रूपमा देखा परेका थिए ।

नोएल यी १३ ट्रस्टमध्ये सबैभन्दा बलियो सर दोराबजी टाटा ट्रस्ट र सर रतन टाटा ट्रस्टका ट्रस्टी हुन् । यी दुई ट्रस्टको मात्रै टाटा सन्सको ५५ प्रतिशत सेयर छ ।

त्यसैले सम्भावित उत्तराधिकारीहरूमध्ये उनको दाबी सबैभन्दा बलियो थियो ।

को हुन् नोएल ?

नोएल नवल टाटा र साइमन टाटाका छोरा हुन् र रतन नवल टाटाका सौतेनी भाइ हुन् । नोएलले ससेक्स बेलायतबाट स्नातक गरे र त्यसपछि INSEAD को अन्तर्राष्ट्रिय कार्यकारी कार्यक्रम पूरा गरे ।

नोएल टाटा हाल टाटा इन्टरनेशनल लिमिटेड, ट्रेन्ट, भोल्टेज र टाटा इन्भेष्टमेन्ट कर्पोरेशन लिमिटेडका अध्यक्ष छन् । उनी टाटा स्टिल र टाइटन कम्पनी लिमिटेडका उपाध्यक्ष पनि हुन् ।

उनी ४० वर्षदेखि टाटा समूहसँग आबद्ध छन् । उनी सर रतन टाटा ट्रस्ट र सर दोराबजी टाटा ट्रस्टका ट्रस्टी पनि हुन् ।

नोएल टाटा समूहमा कहिले सामेल भए ?

नोएल र रतनको सम्बन्ध सुरुमा राम्रो थिएन । तर, बिस्तारै टाटा समूहमा नोएलको हैसियत बढ्दै गयो । हालैका समयमा उनले टाटा समूहलाई नियन्त्रण गर्ने ट्रस्टहरूमा आफ्नो भूमिका बढाउन थालेका थिए ।

फेब्रुअरी २०१९ मा उनलाई सर रतन टाटा ट्रस्टको बोर्डमा समावेश गरियो । यसअघि सन् २०१८ मा उनलाई टाटा समूहको महत्वपूर्ण कम्पनी टाइटनको उपाध्यक्ष बनाइएको थियो ।

मार्च २०२२ मा उनलाई टाटा स्टीलको उपाध्यक्ष बनाइएको थियो । नोएललाई सन् २०११ मा टाटा इन्टरनेशनलको अध्यक्ष बनाइएको थियो र त्यसपछि अर्को दशकमा उनी टाटाको रिटेल चेन ट्रेन्टका अध्यक्ष थिए ।

ट्रेन्टले क्रोमा, वेस्टसाइड, जुडियो, स्टार बजारजस्ता रिटेल चेनहरू चलाउँछ । यद्यपि यसमा टाटा स्टारबक्स, टाइटन र तनिष्क समावेश छैन ।

नोएल टाटा भोल्टास र टाटा इन्भेष्टमेन्ट कर्पोरेशनका अध्यक्ष पनि हुन् । उनी सन् २०१० देखि २०२१ सम्म टाटा इन्टरनेशनल लिमिटेडको प्रबन्ध निर्देशक थिए र यस अवधिमा उनले यसको कारोबार ५०० डलर मिलियनबाट ३ बिलियन पुर्‍याएका थिए ।

उनको नेतृत्वमा ट्रेन्ट सन् १९९८ मा एक स्टोरसँग सुरु भएको थियो । आज यसको ७०० वटा स्टोर छ ।

टाटा ट्रस्टको स्थापना

टाटा ट्रस्टको आधार नोएल र रतनका हजुरबुवा जमशेदजी टाटाले सन् १८९२ मा राखेका थिए । टाटा ट्रस्टसँग टाटा सन्सको ६६ प्रतिशत स्वामित्व छ । जुन १५० वर्षभन्दा पुरानो टाटा ब्रान्डअन्तर्गत व्यक्तिगत फर्महरूको होल्डिङ कम्पनी हो ।

यस ट्रस्टको जिम्मेवारी सँधै टाटा परिवारका एक सदस्यले सम्हालेका छन् । रतनले विवाह गरेनन् र टाटा ट्रस्टमा कुनै उत्तराधिकारी नियुक्त गरेनन् । यस्तो अवस्थामा टाटा ट्रस्टको बोर्डले नोएललाई छैटौं अध्यक्षमा नियुक्त गरेको हो ।

टाटा समूहको व्यापार

टाटा समूहको स्थापना जमशेदजी टाटाले सन् १८६८ मा गरेका थिए । यसको व्यापार १०० भन्दा बढी देशहरूमा फैलिएको छ । यो समूह भान्साको नुन बनाउनेदेखि लिएर केमिकल, सफ्टवेयर, अटोमोबाइल र हवाइजहाजसम्मको व्यापारमा संलग्न छ ।

वित्तीय वर्ष २०२३-२४ मा टाटा समूहका सबै कम्पनीहरूको कुल राजस्व १३.८६ लाख करोड रुपैयाँ थियो । टाटा ट्रस्टले सन् २०२३ मा ४७० करोड रुपैयाँ दान गरेको थियो ।