इस्तानबुल नजाने भए रुसी राष्ट्रपति पुटिन, वार्ता सफल हुनेमा आशंका

टर्कीको इस्तानबुलमा बिहीबार युक्रेन र रुसबीच तीन वर्षदेखि जारी युद्धलाई समाधान गर्ने उद्देश्यले शान्ति वार्ता आयोजना हुँदै छ । यो वार्ता २०२२ मा अवरुद्ध भएका वार्ताहरूको निरन्तरताको रूपमा हेरिएको छ, तर रूसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको अनुपस्थितिले वार्ताको सम्भावित परिणाममाथि प्रश्नहरू उठेका छन् । युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले पुटिनसँग प्रत्यक्ष भेटघाटको अपेक्षा व्यक्त गरेका थिए, तर क्रेमलिनले रुसी प्रतिनिधिमण्डलको नेतृत्व पुटिनका निकट सहयोगी भ्लादिमिर मेडिन्स्कीले गर्ने घोषणा गरेको छ ।

वार्ताको पृष्ठभूमि

रुस र युक्रेनबीचको द्वन्द्व सन् २०२२ मा रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गरेपछि सुरु भएको थियो । त्यसयता यो युद्धले हजारौंको ज्यान लिइसकेको छ भने लाखौं मानिस विस्थापित भएका छन् । यसअघि सन् २०२२ मा पनि इस्तानबुलमा शान्ति वार्ता भएको थियो, तर पश्चिमी मुलुकहरूको प्रभाव र युक्रेनको अडानका कारण ती वार्ताहरू असफल भएका थिए । हालैका महिनाहरूमा युक्रेनमाथि रूसी आक्रमण तीव्र भएपछि युद्धविरामको आवश्यकता झन् महत्त्वपूर्ण बनेको छ ।

युक्रेनका राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले बारम्बार पुटिनसँग प्रत्यक्ष वार्ता गर्न इच्छुक रहेको बताउँदै आएका छन् । उनले हालै भनेका थिए, ‘यदि पुटिन वार्तामा सहभागी हुन्छन् भने म उनलाई भेट्न तयार छु । यो युद्ध अन्त्य गर्न हामीले हरसम्भव प्रयास गर्नुपर्छ ।’ यता, पुटिनले ११ मे २०२५ मा इस्तानबुलमा बिना सर्त वार्ता पुनः सुरु गर्ने प्रस्ताव राखेका थिए, जसलाई जेलेन्स्कीले सकारात्मक रूपमा लिएका छन् ।

रुसी र युक्रेनी प्रतिनिधिमण्डल

क्रेमलिनका अनुसार, रुसी प्रतिनिधिमण्डलमा भ्लादिमिर मेडिन्स्कीका साथै अन्य उच्चस्तरीय अधिकारीहरू सामेल हुनेछन् । मेडिन्स्कीले सन् २०२२ को वार्तामा पनि रूसको नेतृत्व गरेका थिए । यता, युक्रेनी मिडियाका अनुसार, युक्रेनको टोलीमा जेलेन्स्कीका प्रमुख सल्लाहकार एन्ड्रिय यर्माक, विदेशमन्त्री दिमित्रो कुलेबा र रक्षामन्त्री रुस्तम उमेरोभ सामेल हुनेछन् । जेलेन्स्की स्वयंले वार्तामा सहभागी हुने वा नहुने बारे स्पष्ट जानकारी दिएका छैनन् ।

अमेरिकाको भूमिका र ट्रम्पको अनुपस्थिति

अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले यसअघि यदि पुटिन वार्तामा सहभागी भएमा आफू पनि उपस्थित हुन सक्ने संकेत गरेका थिए । तर, पछिल्ला रिपोर्टहरूका अनुसार ट्रम्प यो बैठकमा सहभागी हुने छैनन् । ट्रम्प यतिबेला कतारमा छन् । ट्रम्पले जेलेन्स्कीलाई तत्काल वार्ता सुरु गर्न सुझाव दिएका थिए, तर उनको अनुपस्थितिले युक्रेनलाई पश्चिमी समर्थनको कमी हुने चिन्ता व्यक्त गरिएको छ । युरोपेली मुलुकहरूले भने वार्ता असफल भएमा रूसमाथि थप प्रतिबन्धहरू लगाउने तयारी गरेको बताइएको छ ।

टर्कीको मध्यस्थता

टर्कीले यसअघि पनि रुस-युक्रेन वार्तामा मध्यस्थकर्ताको भूमिका निर्वाह गरेको छ । टर्कीका राष्ट्रपति रेसेप तायिप एर्दोगानले यो वार्तालाई ‘नयाँ अवसरको झ्याल’ को रूपमा व्याख्या गर्दै यसलाई बेकार नजाने आशा व्यक्त गरेका छन् । एर्दोगानले पुटिन र जेलेन्स्की दुवैसँग सम्पर्कमा रहेर युद्धविरामको सम्भावनालाई बलियो बनाउन प्रयास गरिरहेका छन् ।

चुनौतीहरू र अपेक्षाहरू

यो वार्ताबाट युद्धविरामको ठोस सम्झौता हुने अपेक्षा गरिए पनि धेरै चुनौतीहरू छन् । पहिलो, पुटिनको अनुपस्थितिले वार्ताको गम्भीरतामाथि प्रश्न उठेको छ । दोस्रो, रूस र युक्रेनबीच क्षेत्रीय नियन्त्रण, क्राइमिया र डोनबास क्षेत्रको स्थिति, र नेटो विस्तारजस्ता मुद्दाहरूमा गहिरो मतभेद छन् । तेस्रो, पश्चिमी मुलुकहरूको प्रभाव र रूसमाथिको प्रतिबन्धले वार्तालाई जटिल बनाउन सक्छ ।

युक्रेनी पक्षले तत्काल युद्धविराम र रुसी सेना फिर्ताको माग राख्ने सम्भावना छ, जबकि रूसले युक्रेनको नेटो सदस्यता र क्षेत्रीय दाबीहरूमा आफ्नो अडान कायम राख्न सक्छ । मिडिया रिपोर्टहरूका अनुसार, युक्रेनले पहिले ३० दिने युद्धविरामको सर्त राखेको थियो, तर पछिल्लो समय जेलेन्स्कीले यो सर्त हटाएर वार्तालाई प्राथमिकता दिएको देखिन्छ ।

विश्वको नजर

यो वार्तालाई विश्व समुदायले नजिकबाट नियालिरहेको छ । यदि वार्ता सफल भएमा यो युक्रेन-रुस युद्धको अन्त्यको पहिलो कदम हुन सक्छ । तर, विगतका असफल वार्ताहरू र दुवै पक्षको अडानलाई हेर्दा, ठोस परिणाम नआउने जोखिम पनि उत्तिकै छ । युरोपेली सङ्घले वार्ता असफल भएमा रूसमाथि थप आर्थिक र सैन्य प्रतिबन्धहरू लगाउने चेतावनी दिएको छ ।

इस्तानबुलको यो वार्ताले विश्व शान्तिका लागि नयाँ आशा जगाए डिजाइन गरेको छ, तर पुटिन र जेलेन्स्कीबीच प्रत्यक्ष भेटबिना यो युद्धको जटिलता समाधान हुनेमा धेरैले शङ्का व्यक्त गरेका छन् । विभिन्न एजेन्सीहरूबाट