युक्रेनलाई सैन्य सहायतामा प्रतिबन्ध : कति महत्वपूर्ण थियो अमेरिकी हतियार ?

काठमाडौं । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले युक्रेनलाई दिइँदै आएको सैन्य सहयोग रोकेका छन् ।

ह्वाइट हाउसका एक अधिकारीले सीबीएस न्यूजलाई यो कुरा पुष्टि गरेका छन् । “हामी हाम्रो सहयोग रोकिरहेका छौँ र यसले समस्या समाधान गर्न मद्दत गरिरहेको छ भनी सुनिश्चित गर्न यसको समीक्षा गरिरहेका छौँ,” ती अधिकारीले भने ।

अमेरिकाको यो कदम युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्की, ट्रम्प र उनका उपराष्ट्रपति जेडी भान्सबीच ह्वाइट हाउसमा भएको चर्को बहसको केही दिनपछि आएको हो ।

तीन वर्षअघि रुसले युक्रेनमा युद्ध सुरु गरेदेखि अमेरिका युक्रेनलाई हतियार उपलब्ध गराउने सबैभन्दा ठूलो देश भएको छ ।

“राष्ट्रपतिले आफ्नो ध्यान शान्तिमा केन्द्रित रहेको कुरामा स्पष्ट पार्नुभएको छ,” ह्वाइट हाउसका एक अधिकारीले सीबीएसलाई भने, “हामी चाहन्छौँ कि हाम्रा सहयोगीहरू पनि त्यो लक्ष्यप्रति प्रतिबद्ध होऊन् ।”

“हामी यो सहयोग निलम्बनको समीक्षा गरिरहेका छौँ ताकि यसले समाधान प्राप्त गर्न मद्दत गरिरहेको छ भनी सुनिश्चित गर्न सकियोस् ।”

अमेरिकी विदेशमन्त्री मार्को रुबियोले यस सम्पूर्ण विषयमा एक विज्ञप्ति जारी गरेका छन् ।

उनले भने, “राष्ट्रपति ट्रम्प अहिले विश्वका एक मात्र नेता हुन्, जससँग युक्रेनमा युद्ध स्थायी रूपमा अन्त्य गर्ने अवसर छ । हामी रुसलाई वार्ताको टेबलमा ल्याउन चाहन्छौँ । हामी यहाँ शान्ति सम्भव छ कि छैन भनेर पत्ता लगाउन चाहन्छौँ ।”

यसअघि सोमबार ट्रम्पले जेलेन्स्कीको विद्रोही मनोवृत्तिलाई लामो समयसम्म सहन नसक्ने चेतावनी दिएका थिए । उनले युक्रेनी नेता अमेरिकी समर्थनको लागि अझ बढी कृतज्ञ हुनुपर्ने पनि बताए ।

ह्वाइट हाउसमा पत्रकारहरूसँग कुरा गर्दै ट्रम्पले भने, “रूससँग युद्धविराम सम्झौताबिना जेलेन्स्की लामो समयसम्म सत्तामा रहन सक्ने छैनन् ।”

यद्यपि, यस समयमा जब ट्रम्पलाई युक्रेनलाई सैन्य सहायता प्रतिबन्धसँग सम्बन्धित प्रश्न सोधियो, उनले भने, “हामीले यसबारे कुरा गरेका छैनौँ । हेरौँ के हुन्छ ।”

तर, यस लगत्तैपछि युक्रेनलाई सैन्य सहायता रोक्ने मुद्दा उठ्यो । ब्लूमबर्गले पहिलो पटक यो समाचार सार्वजनिक  गरेको थियो ।

ब्लूमबर्गले युक्रेन नपुगेका सबै सैन्य उपकरणहरू फिर्ता ल्याइने उल्लेख गरेको छ । यसमा पोलिश डिपोहरूमा भण्डारण गरिएका र युक्रेन जाने हतियारहरूमा प्रतिबन्ध समावेश हुनेछ ।

न्यूओर्क टाइम्सको रिपोर्टअनुसार यो प्रतिबन्ध तत्काल लागू भएको छ र यसले युक्रेनमा पठाइने करोडौं डलर मूल्यका हतियारहरूलाई असर गर्नेछ ।

अर्कोतर्फ, जेलेन्स्कीले सोमबार भनेका थिए, “युद्ध ‘सकेसम्म चाँडो’ अन्त्य गर्न चाहन्छु ।” यसअघि शनिबार ह्वाइट हाउसमा जेलेन्स्कीसँगको बहसको क्रममा ट्रम्पले एक बिन्दुमा युक्रेनी राष्ट्रपतिलाई आफू तेस्रो विश्वयुद्धमा जुवा खेलिरहेको बताएका थिए ।

युक्रेनले अमेरिकाबाट कति र कस्तो सहयोग पाउँछ ?

युद्धमा युक्रेनलाई अमेरिकी सैन्य सहयोग तीन स्रोतबाट आउँछ ।

पहिलो, राष्ट्रपतिले सिधै दिएको रकम । दोस्रो विदेश मन्त्रालयको विदेशी सैन्य वित्तपोषण (FMF) मार्फत हो र तेस्रो युक्रेन सुरक्षा सहायता पहल (USAI) मार्फत हो ।

राष्ट्रपतिबाट सिधै कोष प्राप्त गर्ने राष्ट्रपति ड्रडाउन प्राधिकरणले अमेरिकी सेनालाई युक्रेनमा आपूर्ति पठाउन आफ्नै भण्डारबाट पैसा झिक्न अनुमति दिन्छ । एक अमेरिकी अधिकारीकाअनुसार कोषमा लगभग ३.८५ अर्ब डलर बाँकी छ । यो सहायता जारी गर्ने वा नगर्ने भन्ने निर्णय ह्वाइट हाउसले गर्छ ।

विदेश विभागको विदेशी सैन्य वित्तपोषण (FMF) सुविधा अन्तर्गत युक्रेनको लागि छुट्टै १.५ अर्ब डलर छ, जुन युक्रेनलाई अनुदान वा प्रत्यक्ष ऋणको रूपमा जारी गर्न सकिन्छ । विदेश सचिव मार्को रुबियोले FMF को समीक्षा गरिरहेका छन् ।

USAI ले अमेरिकी उत्पादकहरूलाई सिधै आपूर्ति गर्न युक्रेनलाई भुक्तानी गर्छ । यद्यपि, आजको घोषणाले यी सहायताहरूलाई कसरी असर गर्नेछ र भविष्यमा तिनीहरूलाई के हुन सक्छ भन्ने कुरा हाल स्पष्ट छैन ।

अमेरिकी सरकारको प्रेस विज्ञप्तिअनुसार जनवरी २०, २०२५ (ट्रम्पले पदको शपथ लिएको दिन)सम्म अमेरिकाले युक्रेनलाई लगभग ६.९ अर्ब डलर बराबरको सैन्य सहायता प्रदान गरिसकेको छ ।

यस कथनअनुसार अगस्ट २०२१ देखि जनवरी २०२५ सम्म अमेरिकाले राष्ट्रपतिले दिएको कोषलाई युक्रेनलाई सैन्य सहायताको रूपमा ५५ पटक प्रयोग गरेको छ । यो रकम लगभग २७.६८८ बिलियन डलर बराबर छ ।

युक्रेनले FMF मार्फत ४.६५ अर्ब डलर बराबरको सहायता प्राप्त गरेको छ ।

अमेरिकाले हालसम्म युक्रेनलाई प्रदान गरेको हतियारहरूमा हक एयर डिफेन्स सर्भिसेज, ४० हाई मोबिलिटी रकेट सिस्टम (HIMARS), २०० १५५ एमएम होविट्जर, ७० १०५ एमएम होविट्जर, ३१ अर्बाम ट्याङ्क, ४५ टी-७२बी ट्याङ्क, २० एमआई हेलिकप्टर, दुई हार्पुन कोस्टल डिफेन्स सिस्टम र एन्टी-शिप मिसाइलहरू समावेश छन् ।

यी बाहेक अमेरिकाले युक्रेनलाई विद्युतीय उपकरण, चिकित्सा आपूर्ति, रासायनिक, जैविक, रेडियोलोजिकल, आणविक सुरक्षात्मक उपकरण, चिसो सुरक्षा उपकरण, हतियारका स्पेयर पार्ट्स र अन्य उपकरणहरू सहित धेरै महत्त्वपूर्ण सहायताहरू प्रदान गरेको छ ।

यद्यपि, गत वर्ष नोभेम्बरमा अमेरिकाले युक्रेनलाई रूसभित्र सीमित आक्रमणका लागि सेनाको रणनीतिक क्षेप्यास्त्र प्रणाली प्रयोग गर्न अनुमति दिएको थियो ।

आर्मी ट्याक्टिकल मिसाइल सिस्टम (ATACMS) एक अमेरिकी रक्षा कम्पनी द्वारा निर्मित सुपरसोनिक ब्यालिस्टिक मिसाइल प्रणाली हो ।अमेरिकासहित कुल ५० देशले युक्रेनलाई सहयोग प्रदान गरिरहेका छन् ।

अधिकारीहरूका अनुसार यो विराम त्यतिबेलासम्मका लागि हो, जबसम्म राष्ट्रपति ट्रम्प युक्रेन रुससँग शान्ति वार्ता गर्न प्रतिबद्ध छ भन्ने कुरामा निश्चित हुँदैनन् ।

ट्रम्प प्रशासन राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले खनिज सम्झौतामा हस्ताक्षर गरून् र रुससँग शान्ति स्थापना गरून् भन्ने चाहन्छ । त्यो पनि युक्रेनले चाहेको सुरक्षा ग्यारेन्टीको आश्वासनबिना ।

बीबीसी उत्तर अमेरिकी संवाददाता नोमिया इकबाल भन्छिन्, “ट्रम्पका सहयोगीहरूले “आर्थिक आश्वासन” को बारेमा कुरा गरिरहेका छन् ।”

नोमिया इकबालले ट्रम्पको कार्यको समयको बारेमा पनि कुरा गर्छिन् । उनी भन्छिन्, “ट्रम्पको कार्यको समय सम्भवतः संयोग हो । यी निर्णयहरू उनले काङ्ग्रेसलाई सम्बोधन गर्नुभन्दा २४ घण्टाभन्दा कम समय अघि आएका हुन्, जुन उनका लागि आफ्ना (ट्रम्पका) उपलब्धिहरू उजागर गर्ने अवसर हो ।”

ट्रम्प युक्रेन र रुसबीच शान्ति सम्झौता गराउन चाहन्छन् ।

राष्ट्रपति जो बाइडनको कार्यकालमा अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्का निर्देशक रहेका माइकल कारपेन्टरले ट्रम्पको निर्णयलाई स्तब्ध पार्ने खालको भएको बताएका छन् ।

“मलाई लाग्छ यो अद्भूत छ । यस युद्धमा एक स्पष्ट आक्रमणकारी र पीडित छ । रूस आक्रमणकारी हो र युक्रेन पीडित हो । हामी ठीक उल्टो व्यवहार गरिरहेका छौँ,” उनले भने ।

“रुसको क्रूर आक्रमणबाट आफ्नो भूमिको रक्षा गर्न युक्रेनीहरूलाई आवश्यक पर्ने सहायतालाई अमेरिकाले रोक्नु अचम्मको कुरा हो ।”

ट्यामी डकवर्थ एक डेमोक्र्याट हुन् र सिनेट सशस्त्र सेवा समितिमा सेवा गर्छन् । उनले युक्रेनलाई सहायता रोक्ने ह्वाइट हाउसको निर्णयलाई “युक्रेनको लज्जास्पद त्याग” भनेर वर्णन गरे ।

“यो निर्णयले अमेरिका सुरक्षित हुनेछैन । यसले पुटिन र हाम्रा शत्रुहरूलाई बलियो बनाउनेछ र हाम्रा प्रजातान्त्रिक सहयोगीहरूसँगको सम्बन्धलाई कमजोर बनाउनेछ,” डकवर्थले लेखे ।

–बीबीसीबाट