जी–७ सम्मेलन छोडेर फर्किए ट्रम्प, तेहरान खाली गर्न चेतावनी

एजेन्सी । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले क्यानडाको कनानास्किसमा भएको जी ७ शिखर सम्मेलनलाई अचानक छोडेका छन् । इजरायल र इरानबीचको द्वन्द्व तीव्र हुँदै गएको बेला एक दिन अगावै उनी फर्केका हुन् । क्यानडाबाट फर्केलगत्तै अमेरिकी नेताले तेहरानलाई ‘तत्काल’ खाली गर्नुपर्ने घोषणा गरेका छन् ।

विश्व नेताहरू क्यानडामा विश्वव्यापी तनावका बिन्दुहरूलाई कम गर्न विशेष लक्ष्यका साथ भेला भएका थिए, तर इरानको आणविक कार्यक्रमलाई लिएर भएको टकरावले सम्मेलन अवरुद्ध भयो । जुन खतरनाक र अनियन्त्रित रूपमा बढ्न सक्छ । इजरायलले चार दिनअघि इरानविरुद्ध हवाई बमबारी अभियान सुरु गरेको थियो ।

सम्मेलनमा ट्रम्पले चेतावनी दिए कि तेहरानले आफ्नो आणविक कार्यक्रमलाई ‘धेरै ढिलो हुनु अघि’ नियन्त्रण गर्नुपर्छ । उनले भने कि इरानी नेताहरू ‘कुराकानी गर्न चाहन्छन्’ तर इजरायली हवाई आक्रमण सुरु हुनुअघि उनीहरूलाई आफ्नो आणविक महत्वाकांक्षामा सम्झौता गर्न ६० दिनको समय थियो  । तर, उनीहरूले त्यसो गर्न असफल भए । ‘उनीहरूले सम्झौता गर्नुपर्छ,’ ट्रम्पले भने ।

अमेरिकालाई सैन्य रूपमा द्वन्द्वमा संलग्न हुन के चाहिन्छ भन्ने प्रश्नमा, ट्रम्पले सोमबार बिहान भने, ‘म त्यसबारे कुरा गर्न चाहन्न ।’

हालसम्म, इजरायलले इरानको आणविक कार्यक्रमका धेरै ठाउँहरूलाई निशाना बनाएको छ तर इरानको फोर्डो युरेनियम संवर्धन सुविधालाई नष्ट गर्न सकिरहेको छैन । यो साइट गहिरो भूमिगत छ । र, यसलाई नष्ट गर्न, इजरायललाई ३०,००० पाउन्ड (१४,००० किलोग्राम) को जीबीयू-५७ म्यासिभ अर्डनन्स पेनिट्रेटर, अमेरिकी बंकर-बस्टिंग बम चाहिन्छ । इजरायलसँग यो हतियार वा यसलाई पुर्‍याउन आवश्यक बमवर्षक छैन । यो पेनिट्रेटर हाल बी-२ स्टेल्थ बमवर्षकद्वारा पुर्‍याइन्छ ।

ट्रम्पले सामाजिक सञ्जालमा चेतावनी दिएका छन्, ‘सबैले तत्काल तेहरान खाली गर्नुपर्छ!’ त्यसपछि तुरुन्तै, ट्रम्पले सम्मेलन छोड्ने र युक्रेनमा चलिरहेको युद्ध र विश्व व्यापारका मुद्दाहरूलाई सम्बोधन गर्ने मंगलबारका बैठकहरू छोड्ने निर्णय गरे ।

सोमबार साँझ जब ट्रम्पले अन्य जी ७ नेताहरूसँग तस्वीर खिचाए, उनले केवल भने, ‘मलाई फर्कनुपर्छ, धेरै महत्त्वपूर्ण ।’

क्यानडाली प्रधानमन्त्री मार्क कार्नी, जो आयोजक थिए, ले भने, ‘म राष्ट्रपतिको उपस्थितिका लागि धेरै आभारी छु र म पूर्ण रूपमा बुझ्छु ।’ यो अचानक प्रस्थानले विश्वलाई थप नाटकीय बनायो ।

ट्रम्पले पहिल्यै दर्जनौं राष्ट्रहरूमाथि कडा भन्सार शुल्क लगाएका छन्, जसले विश्वव्यापी आर्थिक मन्दीको जोखिम निम्त्याएको छ । युक्रेन र गाजामा चलिरहेको युद्धहरू समाधान गर्न थोरै प्रगति भएको छ । तर, गहिरो अर्थमा, ट्रम्पले क्यानडा, फ्रान्स, जर्मनी, इटाली, जापान र बेलायतलगायत अन्य जी ७ राष्ट्रहरूसँग सहमति निर्माण गर्नुभन्दा अमेरिकाले एकल कारबाही गर्नु राम्रो बाटो देखे ।

बेलायती प्रधानमन्त्री केयर स्टार्मर, फ्रान्सेली राष्ट्रपति इम्मानुएल म्याक्रों, इटालेली प्रधानमन्त्री जर्जिया मेलोनी र जर्मन चान्सलर फ्रेड्रिक मर्जले आइतबार राति सम्मेलनमा आइपुगेपछि मध्यपूर्वमा बढ्दो द्वन्द्वबारे एक घण्टाको अनौपचारिक बैठक गरेकाे स्टार्मरको कार्यालयले बताएको छ ।

मर्जले पत्रकारहरूलाई भने कि जर्मनीले इजरायल-इरान द्वन्द्वमा अन्तिम कम्युनिकेसन प्रस्ताव तयार गर्ने योजना बनाइरहेको छ, जसले ‘इरानलाई कुनै पनि परिस्थितिमा आणविक हतियार-सक्षम सामग्री प्राप्त गर्न दिनुहुँदैन’ भन्ने कुरामा जोड दिनेछ ।

जी ७ नेताहरूले सोमबार राति संयुक्त वक्तव्यमा हस्ताक्षर गरे, जसमा इरान ‘कहिल्यै आणविक हतियार राख्न सक्दैन’ भन्ने उल्लेख छ । मध्यपूर्वमा व्यापक तनाव कम गर्न, गाजामा युद्धविरामसहित उनीहरूले आग्रह पनि गरे ।

सम्मेलनमा प्रवेश गर्दा, यस वर्ष संयुक्त वक्तव्यको कुनै योजना थिएन ।

जी ७ को सुरुवात सन् १९७३ मा तेल संकटलाई सम्बोधन गर्न वित्तमन्त्रीहरूको बैठकको रूपमा भएको थियो । यो विश्व नेताहरूबीच व्यक्तिगत सम्बन्धलाई बढावा दिन र विश्व समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्न वार्षिक शिखर सम्मेलनमा विकसित भयो । यो छोटो समयका लागि रूसलाई सदस्य बनाएर जी ८ बन्यो, तर सन् २०१४ मा रूसले क्राइमिया कब्जा गरेपछि र युक्रेनमा पकड बनाएर सन् २०२२ मा आक्रामक आक्रमण गर्नुअघि निष्कासित भयो ।

कार्नी र स्टार्मरबाहेक, ट्रम्पले मर्ज, जापानी प्रधानमन्त्री शिगेरु इशिबा र युरोपेली आयोगका अध्यक्ष उर्सुला भोन डेर लेयनसँग द्विपक्षीय बैठक वा छलफल गरे ।

उनले म्याक्रोंसँग ‘भन्सार, निकट र मध्यपूर्वको अवस्था, युक्रेनको अवस्था’ बारे कुरा गरे, म्याक्रोंका प्रवक्ता जीन-नोएल लाडोइसले जनाएका छन् ।

मंगलबार, ट्रम्पले अमेरिका प्रस्थान गर्नुअघि मेक्सिकोकी राष्ट्रपति क्लाउडिया शीनबम र युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीसँग भेट्ने कार्यक्रम थियो । जेलेन्स्कीले भने कि छलफलको एक विषय रूससँगको चलिरहेको युद्धको हिस्साकारूपमा युक्रेनले अमेरिकाबाट खरिद गर्न तयार रहेको ‘रक्षा प्याकेज’ हुने थियो, जुन प्याकेजको स्थिति अब अनिश्चित हुन सक्छ ।

अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पले तेहरान खाली गर्न चेतवानी दिइरँदा इजराल र इरानबीच चौथो रात पनि युद्ध चलिरहेको छ । इरानले इजरायलमाथि मिसलाइल प्रहार गरेको इजराली अधिकारीहरूले बताएका छन् । उता इजरायलले पनि तेहरानमा लगातार हवाई आक्रमण गरिरहेको छ । एपीको सहयोगमा