इजरायल-इरानबीच युद्धको एक हप्तापछि नयाँ कूटनीतिक प्रयास

एजेन्सी । इजरायल र इरानले शुक्रबार पनि एक अर्कामाथि आक्रमण जारी राखे, जब अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले अमेरिकी सैन्य संलग्नताको बारेमा विचार गरिरहेका थिए  । तर, युद्धको एक हप्तापछि नयाँ कूटनीतिक प्रयासहरू सुरु भएको छ ।

ट्रम्पले इरानको फोर्डो युरेनियम संवर्धन सुविधामा आक्रमण गर्ने कि नगर्ने भन्ने बारेमा विचार गरिरहेका छन्, जुन पहाडमुनि गाडिएको छ र अमेरिकाको ‘बङ्कर-बस्टर’ बमबाहेक अन्य कुनै हतियारले भेद्न नसक्ने मानिन्छ । उनले आगामी दुई हप्ताभित्र अमेरिकी सेना यो युद्धमा प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न हुने कि नहुने निर्णय गर्ने बताएका छन्, किनकि तेहरानको परमाणु कार्यक्रमबारे पुन: वार्ताको लागि ‘महत्त्वपूर्ण सम्भावना’ रहेको छ ।

इरानका विदेशमन्त्री अब्बास अराघची युरोपेली सङ्घका वरिष्ठ कूटनीतिज्ञ र युनाइटेड किङ्गडम, फ्रान्स र जर्मनीका समकक्षीहरूसँग भेटघाटका लागि जेनेभातर्फ प्रस्थान गरेको देखिन्छ । फ्लाइटराडार २४ को उडान ट्र्याकिङ डेटाअनुसार उनको सामान्य कल साइन भएको विमान इरानी सीमाना नजिकको टर्कीको वान शहरबाट उडेको छ । इरानले सामान्यतया उनको प्रस्थानको केही घण्टापछि मात्र पुष्टि गर्छ ।

बेलायतका विदेश सचिवले ह्वाइट हाउसमा अमेरिकी विदेशमन्त्री मार्को रुबियो र दूत स्टीव व्हिटकफसँग भेट गरी सम्भावित सम्झौताको बारेमा छलफल गरेको बताएका छन्, जसले यो द्वन्द्वलाई शान्त पार्न सक्छ ।

इजरायलले शुक्रबार बिहानसम्म इरानमा ६० भन्दा बढी विमान प्रयोग गरी हवाई आक्रमण गरेको बताएको छ, जसले मिसाइल निर्माण गर्ने औद्योगिक स्थलहरू लाई निशाना बनाएको थियो । यसले स्थानहरूको बारेमा विस्तृत जानकारी दिएको छैन । यसले इरानको डिफेन्सिभ इनोभेसन एन्ड रिसर्च अर्गनाइजेसन (SPND) को मुख्यालयलाई पनि निशाना बनाएको बताएको छ । अमेरिकाले विगतमा यो संस्थालाई परमाणु विस्फोटक उपकरणहरूको सम्भावित अनुसन्धान र परीक्षणसँग जोडेको थियो ।

इरानी मिडियाका अनुसार, इजरायली हवाई आक्रमणहरू शुक्रबार बिहान क्यास्पियन सागरको राश्त शहरसम्म पुगेका छन् । इजरायली सेनाले राश्तको औद्योगिक शहर वरपरका क्षेत्रबाट सर्वसाधारणलाई भाग्न चेतावनी दिएको थियो । तर, इरानको इन्टरनेट बाहिरी विश्वसँग विच्छेद भएकोले यो सन्देश कति जनाले देखे भन्ने स्पष्ट छैन ।

इजरायलमा, म्यागेन डेभिड आदोम प्यारामेडिक सेवाले दक्षिणी इजरायलको आवासीय क्षेत्रमा मिसाइल आक्रमणले भवनहरूमा क्षति पुर्‍याएको बताएको छ, जसमा एक छतले भवन समावेश छ । यसले पाँच जनालाई सामान्य चोटपटक, धुवाँ सास फेर्ने समस्या र चिन्ताजनक अवस्थाको उपचार गरेको छ ।

यो घटना दक्षिणी शहर बेर्शेबामा रहेको सोरोका मेडिकल सेन्टरमा भएको आक्रमणको एक दिनपछि भएको हो, जसमा कम्तीमा ८० बिरामी र स्वास्थ्यकर्मी घाइते भएका थिए ।

बिहीबार, इरानी मिसाइल अस्पतालमा ठोक्किएपछि इजरायलका रक्षामन्त्रीले इरानी सर्वोच्च नेता आयातोल्लाह अली खामेनेईलाई धम्की दिए । ‘इजरायली सेनालाई निर्देशन दिइएको छ र उसलाई थाहा छ कि आफ्ना सबै लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न, यो व्यक्ति कुनै पनि हालतमा बाँच्नु हुँदैन,’ रक्षामन्त्री इजरायल काट्जले भने ।

प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतन्याहूले ट्रम्पले ‘अमेरिकाको हितमा जे उत्तम हुन्छ, त्यही गर्नेछन्’ भन्ने विश्वास व्यक्त गरे । अस्पताल वरपरको भग्नावशेष र चकनाचुर सिसाहरूबाट बोल्दै उनले थपे: ‘म भन्न सक्छु कि उनीहरूले पहिलेदेखि नै धेरै सहयोग गरिरहेका छन् ।’

इजरायल र इरानबीचको युद्ध जुन १३ मा इजरायली हवाई आक्रमणबाट सुरु भएको थियो, जसले परमाणु र सैन्य स्थलहरू, वरिष्ठ जनरलहरू र परमाणु वैज्ञानिकहरूलाई निशाना बनाएको थियो । वासिङ्टनस्थित एक इरानी मानवअधिकार समूहका अनुसार, इरानमा कम्तीमा ६५७ जना, जसमा २६३ सर्वसाधारण समावेश छन्, मारिएका छन् र २,००० भन्दा बढी घाइते भएका छन् ।

इरानले जवाफमा ४५० मिसाइल र १,००० ड्रोन इजरायलतर्फ प्रहार गरेको छ, इजरायली सेनाको अनुमान अनुसार । यीमध्ये धेरैजसो इजरायलको बहुस्तरीय हवाई रक्षा प्रणालीले रोकेको छ, तर कम्तीमा २४ जना मारिएका छन् र सयौँ घाइते भएका छन् ।

इरानले लामो समयदेखि आफ्नो परमाणु कार्यक्रम शान्तिपूर्ण उद्देश्यका लागि भएको दाबी गर्दै आएको छ । तर, यो ६० प्रतिशतसम्म युरेनियम संवर्धन गर्ने एक मात्र गैर-परमाणु हतियार राज्य हो, जुन ९० प्रतिशत हतियार-स्तरको संवर्धनबाट केवल एक छोटो प्राविधिक कदम टाढा छ ।

इजरायललाई मध्यपूर्वको एक मात्र परमाणु हतियार कार्यक्रम भएको देश मानिन्छ, यद्यपि उसले कहिल्यै यसलाई स्वीकार गरेको छैन ।

इजरायली हवाई अभियानले इरानको नतान्ज मा रहेको संवर्धन स्थल, तेहरान वरपरका सेन्ट्रीफ्युज कार्यशालाहरू, इस्फहान मा रहेको परमाणु स्थल र सेनाले अनुमान गरेको इरानका अधिकांश ब्यालिस्टिक मिसाइल प्रक्षेपकहरू लाई निशाना बनाएको छ । यी प्रक्षेपकहरूको विनाशले द्वन्द्वको सुरुदेखि नै इरानी आक्रमणहरूमा क्रमिक कमी ल्याउन योगदान गरेको छ । एपीबाट