सेतो वा खैरो अण्डा : कुन राम्रो ?

काठमाडौं । यदि तपाईंलाई अण्डा खान मनपर्छ भने कुनै समयमा सेतो र खैरो अण्डाको बारेमा बहस सुन्नुभएको होला । यी दुईको तुलना गर्दा मानिसहरूले प्रायः प्रश्न उठाउँछन् – कुन अण्डा बढी पौष्टिक हुन्छ, सेतो वा खैरो ?

बजारमा सेतो अण्डाभन्दा खैरो अण्डा सामान्यतया महँगो हुन्छ, त्यसैले यो प्रश्न मानिसहरूको लागि पजलको रूपमा आउँछ । धेरै मानिस खैरो अण्डा अर्गानिक हुन्छ र त्यसैले सेतो अण्डाभन्दा बढी पौष्टिक हुन्छ भन्ने विश्वास गर्छन्, जबकि केही मानिसहरू यसलाई स्वादसँग पनि जोड्छन् ।

त्यस्ता मानिसहरू खैरो अण्डाको स्वाद राम्रो हुन्छ वा यो स्वास्थ्यको लागि बढी फाइदाजनक हुन्छ भन्ने विश्वास गर्छन् । यी दुई रंगीन अण्डाहरूको तुलना गर्दा ध्यान दिनुपर्ने केही आधारभूत बुँदाहरू यी हुन्, तर यी दाबीहरू कति सत्य छन् ?

अण्डाको रंग केमा निर्भर गर्दछ ?

बजारमा खैरो र सेतो दुवै रंगका अण्डा सजिलै उपलब्ध छन्, तर प्रश्न यो छ कि तिनीहरूको रंग किन फरक हुन्छ ? के यसको अर्थ तिनीहरूको पोषणमा पनि फरक छ ?विज्ञहरूका अनुसार अण्डाको खोलको रंग कुखुराको नस्लमा मात्र निर्भर गर्दछ ।

अमेरिकी पत्रिका ‘फूड एण्ड वाइन’मा प्रकाशित एक रिपोर्टअनुसार सामान्यतया सेतो प्वाँख र सेतो कान भएका कुखुराले सेतो अण्डा दिन्छन्, जबकि रातो प्वाँख र रातो कान भएका कुखुराले खैरो अण्डा दिन्छन् ।

मेरील्याण्ड विश्वविद्यालयका कुखुरा विशेषज्ञ र विस्तार विशेषज्ञ डा. जोनाथन मोयलका अनुसार “शेलको रंग नस्लद्वारा निर्धारण गरिन्छ । यो पूर्णतया आनुवंशिक हुन्छ ।”

“धेरैजसो अण्डाको आधारभूत रंग सेतो हुन्छ,” युसी डेभिस विश्वविद्यालयका कुखुरा अनुसन्धानकर्ता डा. रिचर्ड ब्ल्याचफोर्ड बताउँछन्, “तर, जब अण्डा कुखुराको प्रजनन प्रणालीबाट जान्छ, केही नस्लहरूले त्यसमा रंगद्रव्यको तह जम्मा गर्छन्, जसले अण्डाको खोलको रंग परिवर्तन गर्छ ।”

अर्थात्, अण्डाको बाहिरी रंग कुखुराको आनुवंशिक गुणहरूले निर्धारण गर्छ । यसबाहेक केही प्रजातिका कुखुराले पनि नीलो वा हरियो अण्डा दिन्छन्, तर यो तिनीहरूको आनुवंशिक संरचनाको कारणले मात्र हुन्छ ।

के खैरो अण्डा बढी पौष्टिक हुन्छ ?

अमेरिकी कृषि विभाग (USDA) ले खैरो र सेतो अण्डाहरूमा पोषण स्तरमा कुनै उल्लेखनीय भिन्नता नभएको बताएको छ ।

स्वास्थ्य समस्याहरूको बारेमा जानकारी प्रदान गर्ने वेबसाइट मेडिकल न्यूज टुडेका अनुसार  “दुवै रङका अण्डामा लगभग समान मात्रामा प्रोटिन, भिटामिन (ए, डी, बी१२) र खनिजहरू हुन्छन् । यद्यपि, फ्री-रेन्ज र ओमेगा-३ समृद्ध अण्डामा भिटामिन डी र ओमेगा-३ फ्याटी एसिडको मात्रा बढी हुन सक्छ ।”

USDA का अनुसार अण्डाको आकारले यसको रंगभन्दा बढी पोषणलाई असर गर्छ । USDA का अनुसार ठूला अण्डामा लगभग ९० क्यालोरी र ८ ग्राम प्रोटिन हुन्छ भने मध्यम अण्डामा लगभग ६० क्यालोरी र ६ ग्राम प्रोटिन हुन्छ ।

अमेरिकी संस्था, युनाइटेड स्टेट्स नेशनल लाइब्रेरी अफ मेडिसिन (एनएलएम) ले गरेको एक अध्ययनले खुला रूपमा घुम्ने कुखुराबाट जन्मेका अण्डामा भिटामिन डीको मात्रा बढी हुने पत्ता लगाएको छ किनभने तिनीहरूले सूर्यको किरण पाउँछन् ।

खैरो अण्डा किन महँगो हुन्छ ?

यदि दुवै अण्डामा पाइने पोषक तत्व लगभग उस्तै छ भने सेतो अण्डा भन्दा खैरो अण्डा किन अलि महँगो हुन्छ ? डाइटिसियन अनु अग्रवालले यसको पछाडि दुई मुख्य कारण बताउँछिन् ।

पहिलो कारण भनेको सेतो अण्डाको तुलनामा बजारमा खैरो अण्डा कम उपलब्ध हुनु हो । दोस्रो कारण भनेको खैरो अण्डा दिने कुखुराको नस्ल ठूलो हुनु र तिनीहरूलाई बढी खाना चाहिने हुनु हो । यसको अर्थ उत्पादन लागत बढेका कारण तिनीहरूको मूल्य पनि बढ्छ ।

USDAकाअनुसार पनि खैरो अण्डा दिने कुखुराले बढी खाना खान्छ र त्यसैले बजारमा उच्च मूल्यमा बेचिन्छ ।

स्वादमा पनि फरक ?

कतिपय मानिसहरू भन्छन् कि खैरो अण्डाको स्वाद फरक हुन्छ भने कतिपय मानिसहरू सेतो अण्डा मन पराउँछन् ।

अमेरिकी मिडिया संस्था हेल्थलाइनको एक रिपोर्टमा भनिएको छ कि ‘सेतो र खैरो अण्डाको स्वादमा पोषण तत्व जस्तै कुनै उल्लेखनीय भिन्नता छैन । यद्यपि, यसको अर्थ सबै अण्डाको स्वाद एउटै हुन्छ भन्ने होइन ।’

रिपोर्टअनुसार कुखुराको नस्ल, दानाको प्रकार, अण्डाको ताजापन र पकाउने तरिकालगायत अन्य कारकहरूले अण्डाको स्वादलाई असर गर्छ । घरमा पालिएका कुखुराको आहार परम्परागत रूपमा हुर्काइएका कुखुराको जस्तो हुँदैन, जसले अण्डाको स्वादलाई पनि असर गर्न सक्छ ।

कुन अण्डा छनोट गर्ने ?

धेरै पटक मानिसले सेतो अण्डा भन्दा खैरो अण्डा बढी जैविक हुने दाबी पनि गर्छन् । यद्यपि, अमेरिकन एग बोर्डका सञ्चार निर्देशक मार्क ड्रेसनरले यो दाबीलाई अस्वीकार गर्छन् ।

उनी भन्छन्, “खैरो अण्डालाई बढी स्वस्थ वा ‘प्राकृतिक’ मानिन्छ, तर त्यस्तो होइन । सबै अण्डा स्वस्थ हुन्छन् । अर्गानिक अण्डा सेतो र खैरो दुवै हुन सक्छन्, तर सबै खैरो अण्डा अर्गानिक हुन्छन् भन्ने सोच्नु गलत हो ।”

समग्रमा मानिसहरूले अण्डा किन्दा रङमा ध्यान केन्द्रित गर्नुको सट्टा यसको ताजापन र गुणस्तरमा ध्यान दिनुपर्छ । यसबाहेक अण्डा किन्दा यी कुराहरूमा ध्यान दिनुहोस् –

• सफा खोल भएको अण्डा छान्नुहोस्,
• म्याद सकिएको अण्डा नकिन्नुहोस्,
• आफ्नो आवश्यकता र बजेटअनुसार सही आकारको अण्डा छान्नुहोस्,
• खरिद गरेपछि अण्डा तुरुन्तै फ्रिजमा राख्नुहोस्,
• अण्डा छनोट गर्दा ताजापन र स्रोतलाई प्राथमिकता दिनुहोस् ।