काठमाडौं । इरानको सरकारी टेलिभिजन आईआरआईबीले एक फूटेज प्रसारण गर्‍यो, जसमा रिभोलुसनरी गार्डका वरिष्ठ कमान्डर इस्माइल कानी एक स्मृति समारोहमा सहभागी भएको देखिन्छ ।

फूटेजले कानी इरानको इस्लामिक रिभोलुसनरी गार्ड कोर्प्स जनरल अब्बास निलफोरशनको अन्तिम संस्कारमा सहभागी भएको देखाएको छ, जो सेप्टेम्बर २७ मा हिजबुल्लाह प्रमुख हसन नसरल्लाहसँगै इजरायली हवाई हमलामा मारिएका थिए ।

द टाइम्स अफ इजरायलकाअनुसार कानी लेबनानमा इजरायलले हिजबुल्लाहका शीर्ष अधिकारी हासेम सफीद्दीनलाई लक्षित गरी गरेको हमलामा मारिएको हुन सक्ने वा हृदयघात भएको दाबी गरेको छ ।

तर, उनी जीवितै रहेको र इरानले सन्दिग्ध जासुसको रूपमा सोधपुछ गरिरहेको भन्ने पनि रिपार्ट आइरहेका छन् ।

गत हप्ता मिडल ईस्ट आईले इस्लामिक गणतन्त्रले गरेको सुरक्षा उल्लङ्घनको लागि अनुसन्धानपछि इरानमा कानी जीवित र अनुसन्धानमा रहेको रिपोर्ट गरेको थियो ।

स्काई न्यूजका अनुसार यी सोधपुछका क्रममा कानीलाई हृदयघात भएको थियो तर, विगत केही हप्तामा कानीको ठेगानाबारे प्रश्नहरू चर्चामा छन् ।

को हुन् इस्माइल कानी ?

६७ वर्षीय कानीको जन्म उत्तर-पूर्वी इरानको मशदमा भएको थियो । उनी उनले सन् १९८० को दशकमा इरान-इराक युद्धका बेला रिभोलुसनरी गार्डका लागि लडेका थिए ।

सन् २०२० मा बग्दादमा अमेरिकाले आफ्ना पूर्ववर्ती कासिम सुलेमानीको ड्रोन हमलामा हत्या गरेपछि उनलाई कुड्स फोर्सको प्रमुखको रूपमा नाम दिइएको थियो ।

यो स्थितिले उनले मध्यपूर्वमा तेहरानको अर्धसैनिक सहयोगीहरूलाई व्यवस्थापन गरेको देखे । कानीले सन् १९९० को दशकको उत्तरार्धमा कुड्स फोर्सको डेपुटी कमान्डरको रूपमा सुलेमानीसँगै काम गरेका थिए ।

जब उनी कुड्स फोर्सको प्रमुख बने, सुलेमानीको मृत्युको बदला लिन अमेरिकी सेनालाई मध्यपूर्वबाट बाहिर धकेल्ने बाचा गरे । तर, पश्चिमी राजनीतिक र सैन्य विज्ञका अनुसार कानीले आफ्नो पूर्ववर्ती क्षेत्रका सहयोगीसँग समान घनिष्ठ सम्बन्ध कायम राखेनन् ।

सुलेमानीको तुलनामा कानीको प्रोफाइल र सार्वजनिक व्यक्तित्व कम छ ।

कानीको अवस्थाबारे किन अनिश्चितता ?

रोयटर्सका अनुसार कानीलाई दुई वरिष्ठ इरानी अधिकारीहरूले केही हप्ताअघि बेपत्ता भएको रिपोर्ट गरेका थिए ।

एक अधिकारीले भने, “उनी इजरायली हमलाको क्रममा बेरूतको दक्षिणी जिल्ला दहियाहमा थिए, जसमा अर्को अनुमानित हिजबुल्लाह नेता हासेम सफिद्दीनलाई लक्षित गरेको रिपोर्ट गरिएको थियो ।”

अक्टोबर ७ मा कुड्स फोर्सका उप-कमान्डर इराज मस्जेदीले इजरायली बमबारीमा कानीलाई क्षति पुगेको दाबीलाई अस्वीकार गरेका थिए ।

कुड्स फोर्सले कानीको ‘राम्रो स्वास्थ्य’ रहेको बताएको छ । इरानी समाचार रिपोर्टहरू उद्धृत गर्दै रोयटर्सले कानी स्वस्थ रहेको र इरानको सर्वोच्च नेताबाट पदक प्राप्त गर्ने तयारी गरेको दाबी गरेको छ ।

यद्यपि, रिभोलुसनरी गार्डको आश्वासनले कानीको ठेगानाको वरिपरि अफवाहहरूको बढ्दो सङ्ख्यालाई रोक्दैन । उनी सार्वजनिक रूपमा देखा परेनन् भन्ने तथ्यले अफवाह फैलाएको छ ।

मध्यपूर्वका केही रिपोर्टहरूकाअनुसार कानीलाई उनीहरूको नेटवर्कमा इजरायली प्रवेशको सम्भावित रिभोलुसनरी गार्डको अनुसन्धानको भागको रूपमा सोधपुछको लागि लगिएको थियो ।

इजरायलले गार्डहरूसँग सम्बन्धित लक्ष्यहरूमा धेरै उच्च प्रोफाइल आक्रमण गरेको छ र लेबनानी अर्धसैनिक समूह हिजबुल्लाहका नेता हसन नसरल्लाहसहित वरिष्ठ व्यक्तिलाई मारेको छ । ।

पछिल्लो फूटेजले के देखाउँछ ?

इरानी मिडियाकाअनुसार अघिल्लो मङ्गलबार प्रसारित फूटेजले लेबनानमा मारिएका एक वरिष्ठ रिभोलुसनरी गार्डका कमान्डरको स्मृति समारोहमा कानी उपस्थित भएका थिए ।

यद्यपि, यसले कानी विगत केही साता कहाँ थिए भन्नेबारे धेरै जानकारी दिँदैन । न त उनको स्वास्थ्य अवस्थाबारे नै जानकारी दिन्छ ।

भिडिओमा कानी भनेर चिनिने व्यक्तिले कालो बम्बर ज्याकेट लगाएको देखिन्छ, मङ्गलबार बिहान तेहरानको मेहरावाद अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा भएको एक कार्यक्रममा उनले आँसु पुछिरहेको देखिन्छ ।

भिडिओमा कानीलाई एक मिनेटभन्दा बढी देखाइएको थियो । एसोसिएटेड प्रेसकाअनुसार कानी प्रख्यात क्रान्तिकारी गार्ड जनरल अब्बास निलफोरूशन, जो इजरायली हवाई हमलामा मारिएका थिए । बेरूतमा हिजबुल्लाह नेता नसरल्लाहको मृत्यु भएको स्मारकमा उपस्थित थिए ।

एक इरानी पत्रकारले सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट् गरेको सेल्फीमा उनलाई कानी भनिएका व्यक्तिसँग पोज दिएको देखिएको थियो । पत्रकार युनेस शादलोउले उक्त तस्वीर मेहरावाद एयरपोर्टमा खिचिएको बताएका छन् ।

खास कुरा के हो ?

गत महिना इजरायली हवाई हमलामा हिजबुल्लाह नेता सय्यद हसन नसरल्लाहको हत्यापछि अक्टोबर ६ मा कानी लेबनान गएका थिए ।

रोयटर्सकाअनुसार कानी हिजबुल्लाहको नयाँ नेता चुन्नका लागि सर्वोच्च नेता खामेनीको निर्देशनमा त्यता तेर्सिएका थिए । वरीयताअनुसार हासेम सफीद्दीन हिजबुल्लाहको नेता बन्ने तयारी थिए । सोहीअनुसार लेबनानमा बैठक तय भयो ।

उक्त बैठकमा सफीद्दीन र कानी उपस्थित भएको भनिएको छ । तर, सोही बैठकलाई लक्षित गर्दै इजरायलले आक्रमण गरेको थियो । आक्रमणमा सफीद्दीनको मृत्यु भयो । तर, कानी सम्पर्कविहीन भए ।

बेरुतमा इजरायली हमलामा कानी मारिएको हुनसक्ने रिपोर्टहरूको बारेमा सोध्दा इजरायली सेनाका प्रवक्ता लेफ्टिनेन्ट कर्नेल नादव शोशानीले भनेका थिए, ‘आक्रमणको नतिजा अझै मूल्याङ्कन भइरहेको छ ।’

कानी करिब तीन दिनपछि सम्पर्कमा आएका थिए । त्यसपछि उनी इजरायली नेताको सम्पर्कमा पुगेको हो कि भनेर खामेनीले अनुसन्धान गर्न निर्देशन दिएका थिए ।

गोप्य भेट र बैठकमा इजरायलको निरन्तर आक्रमणपछि इरानलाई आफ्नै सैन्य अधिकारी इजरायलको सम्पर्कमा रहेको आशंका लागेको थियो । सोही विषयमा उनीमाथि अनुसन्धान भएको रोयटर्सले जनाएको छ ।

कुड्स फोर्स के हो ?

कुड्स फोर्स इरानको इस्लामिक रिभोलुसनरी गार्ड कोर (आईजीआरएस) वा रिभोलुसनरी गार्डको अन्तर्राष्ट्रिय शाखा हो ।

रिभोलुसनरी गार्ड  सन् १९९७ मा देशको क्रान्तिपछि इरानको नियमित सशस्त्र बलहरूलाई काउन्टरवेट प्रदान गर्न गठन गरिएको थियो । यो सर्वोच्च नेता अयातुल्लाह अली खामेनीको प्रत्यक्ष नियन्त्रणमा रहेको छ ।

आईजीआरएससँग सेना, नौसेना र हवाई एकाइहरूसहित अनुमानित १२ लाख ५ हजार सेना छ ।

आईजीआरएसको अन्तर्राष्ट्रिय शाखाको रूपमा कुड्स फोर्सले मध्यपूर्वमा सशस्त्र समूहहरूसँग बलियो सम्बन्ध विकास गरेको छ ।

शाखाले तथाकथित ‘प्रतिरोधको अक्ष’सँग इरानको सम्बन्ध प्रबन्ध गर्दछ, इरानका प्रोक्सीहरूको सङ्ग्रह जसमा लेबनानमा हिजबुल्लाह, गाजामा हमास, यमनको हुथी र इराकमा सशस्त्र समूहहरू समावेश छन् ।

हालका वर्षहरूमा कुड्स फोर्सले सिरियाली राष्ट्रपति बसर अल-असदलाई रक्तपातपूर्ण गृहयुद्ध लड्न मद्दत गरेको थियो र इस्लामिक स्टेट लडाकुहरूविरूद्ध इराकी सेनाहरूलाई पनि समर्थन गरेको थियो ।

एजेन्सीको सहयोगमा