नेपालका लागि कठिन दिनः कोरोनाका कारणले बजेटको ठूलो हिस्सा खेर गयो

नेपाल सरकारको प्रतिवेदनले देशमा बढ्दो आर्थिक कठिनाइबारे प्रकाश पारेको छ । यसअनुसार नेपालले कोरोना महामारीसँग जुध्न ठूलो रकम खर्च गर्नुपर्ने भएको छ । अन्य अत्यावश्यक वस्तुमा कटौती गरेर यस्तो गरिएको हो । यसको नराम्रो असर आगामी दिनमा पर्नेछ ।

सरकारी प्रतिवेदन अनुसार सन् २०२० को मार्चमा कोभिड–१९ को महामारीपछि नेपाल सरकारले स्वास्थ्य सेवा, सामाजिक सुरक्षा र आर्थिक प्रोत्साहन प्याकेजमा जुलाई २०२१ देखि ५६ अर्ब रुपैयाँ खर्च गरेको छ । यसमा सरकारले कोरोना भ्याक्सिन खरिदमा खर्च गरेको रकम समावेश छैन। यसमा गैरसरकारी संस्थाहरूले महामारी राहत कार्यमा खर्च गरेको रकम पनि समावेश गरिएको छैन। यी संस्थाहरूले आफ्ना अन्य विकास कार्यमा कटौती गरेर बजेटको ठूलो हिस्सा कोरोना राहतमा खर्च गरेका छन् ।

नेपाल सरकारले कोभिड–१९ सहायता र खर्चको तेस्रो अर्धवार्षिक प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको छ । यसबाट कोरोना महामारीले देशमा कति ठूलो भार परेको छ भन्ने सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । नेपालका पूर्वअर्थमन्त्री रामेश्वर खनालले ‘काठमाडौं पोष्ट’ पत्रिकालाई भने, ‘यो तथ्यांकले सरकारले आफ्नो बजेटको ठूलो हिस्सा कोरोनाका कारण उत्पन्न चुनौतीसँग जुध्न खर्च गरेको देखाउँछ ।’ उनले भने, ‘यो काममा ठूलो रकम खर्च भएको छ । यसले नेपालजस्ता गरिब देशलाई कोरोना महामारीले कति नराम्रो असर पारेको छ भन्ने देखाउँछ ।

यस प्रतिवेदनबाट कोरोनालाई सम्हाल्नका लागि सरकारले अन्य वस्तुमा पनि कटौती गर्नुपरेको कुरा बाहिर आएको छ । जसमा स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित सामान्य बजेट समावेश छ । उदाहरणका लागि यहाँको मुख्य अस्पताल बीपी कोइराला मेमोरियल क्यान्सर सेन्टरको बजेट २०१९-२० मा ३६ करोड ३९ लाख रुपैयाँ थियो । यो वर्ष २३ करोड ६७ लाख रुपैयाँमा झरेको छ । मुटुरोग अस्पताल र अंग प्रत्यारोपण केन्द्रलगायत अन्य धेरै अस्पतालहरूमा पनि यस्तै भएको छ। विज्ञहरू भन्छन् कि भविष्यमा यी कटौतीले क्यान्सर, हृदय रोग र यस्ता गम्भीर रोगहरूको उपचारमा विनाशकारी प्रभाव पार्नेछ।

जनस्वास्थ्य विज्ञहरूका अनुसार कोभिड–१९ महामारीले जनस्वास्थ्यका अन्य क्षेत्रहरूलाई दुईवटा प्रमुख रूपमा असर गरेको छ। पहिलो कुरा महामारीको समयमा लगाइएको लकडाउनजस्ता प्रतिबन्धका कारण अन्य रोगका बिरामी अस्पताल पुग्न सकेनन् । दोस्रो असर यो महामारीका कारण अन्य रोगको उपचारका लागि बजेट कटौती गर्नुपरेको थियो ।

जनस्वास्थ्य विज्ञ डा अरुणा उप्रेतीले कोभिड–१९ को महामारीका कारण क्षयरोग, कुपोषण, महिला स्वास्थ्य, प्रसूति उपचार र बाल कल्याणलाई गहिरो उपेक्षा गरिएको काठमाडौं पोस्टलाई बताइन् । कोरोना महामारीबाट केही राहत मिलेको देखिएपछि अहिले फेरि यी रोगहरुको चर्चा सुरु भएको छ । यसैबीच, कोरोना भाइरसको ओमिक्रोन भेरियन्ट एक्सपोजरका कारण अन्य रोगहरू फेरि बेवास्ता हुने डर बढेको छ। यस्तो भयो भने जनस्वास्थ्यमा झनै नराम्रो असर पर्नेछ ।