ट्रम्प किन चाहन्छन् पानामा नहरमा अमेरिकाको नियन्त्रण ?

काठमाडौं । अमेरिकाका नवनिर्वाचित राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले पानामा नहरको शुल्क घटाउन वा यसको नियन्त्रण अमेरिकालाई फिर्ता गर्न पानामालाई आग्रह गरेका छन् ।

ट्रम्पले मध्य अमेरिकी देश पानामाले अमेरिकी कार्गो जहाजहरूको लागि उच्च मूल्य लिइरहेको आरोप लगाएका छन् ।

आइतबार ट्रम्पले एरिजोना राज्यमा आफ्ना समर्थकहरूलाई भने, “पानामाले अमेरिकाबाट मनमानी शुल्क लिइरहेको छ । यो पूर्णतया अन्याय हो । यो हाम्रो लागि धेरै महँगो छ र हामी यसलाई तुरुन्तै रोक्नेछौं ।”

ट्रम्पले टर्निङ प्वाइन्ट यूएसए नाम गरेको कन्जरभेटिभ समूहलाई सम्बोधन गर्दै यस्तो बताएका हुन् । ट्रम्पले अर्को महिना अमेरिकाको कमाण्ड सम्हाल्ने भएका छन् ।

तर, पानामाका राष्ट्रपति जोसे राउल मुनिलोले ट्रम्पलाई जवाफ दिन ढिलाइ गरेनन् ।

राष्ट्रपति मुनिलोले भने, “पानामा नहरको प्रत्येक वर्ग मिटर हाम्रो हो र यसको वरपरको क्षेत्र पनि हाम्रो हो । पानामाको सार्वभौमसत्ता र स्वतन्त्रतामा कुनै सम्झौता हुँदैन ।”

यस्तो उदाहरण विरलै देख्न पाइन्छ, जब कुनै अमेरिकी नेताले अरुको नियन्त्रणमा रहेको देशको कुनै भाग लिन्छु भन्छन् ।

तर, ट्रम्पले यो कसरी पूरा गर्ने भन्ने कुरा भनेनन् । ट्रम्पले जनवरी २० मा अमेरिकी राष्ट्रपतिको पदभार ग्रहण गर्नेछन् र उनले आफ्नो कार्यकालमा विदेश नीति कस्तो हुने भन्ने सन्देश दिइरहेका छन् ।

पानामा किन महत्त्वपूर्ण छ ?

यसअघि ट्रम्पले पानामा नहर अमेरिकाका लागि ‘महत्वपूर्ण राष्ट्रिय सम्पत्ति’ भएको बताएका थिए । ट्रम्पले आइतबार भनेका थिए – “यदि पानामाले ढुवानी दरहरू घटाउँदैन भने पानामा नहरको नियन्त्रण फिर्ता गर्न माग गर्नुपर्छ ।”

८२ किलोमिटर लामो पानामा नहरले एट्लान्टिक र प्रशान्त महासागरलाई जोड्छ ।

यो प्रारम्भिक सन् १९०० मा निर्माण गरिएको थियो । सन् १९७७ सम्म अमेरिकाको नियन्त्रण थियो । यसपछि पानामा र अमेरिकाको संयुक्त नियन्त्रण थियो तर, सन् १९९९ मा पानामाको पूर्ण नियन्त्रण थियो ।

प्रत्येक वर्ष लगभग १४ हजार जहाजहरू पानामा नहरमार्फत ट्रान्जिट हुन्छन् । कारहरू बोक्ने कन्टेनर जहाजहरूबाहेक यसमा तेल, ग्यास र अन्य उत्पादनहरू बोक्ने जहाजहरू पनि समावेश छन् ।

पानामाबाहेक ट्रम्पले मेक्सिको र क्यानडामा पनि अनुचित करको आरोप लगाएका छन् । ट्रम्पले अवैध आप्रवासी र लागूऔषध क्यानडा हुँदै अमेरिका आउने गरेको बताएका छन् ।

पानामा नहर सन् १९१४ मा खोलिएको थियो । यसको मतलब यो ११० वर्ष भयो । पानामा नहरलाई दक्ष इन्जिनियरिङको परिणाम भनिन्छ र यसलाई विश्वव्यापी व्यापारमा क्रान्तिकारी परिवर्तनको रूपमा पनि हेरिन्छ ।

पानामा शहर गगनचुम्बी भवनहरूको लागि परिचित छ । कहिलेकाहीँ यसलाई ल्याटिन अमेरिकाको दुबई भनिन्छ । यो नहर पानामाको प्रगतिको इन्जिन हो ।

पानामाले नहर नियन्त्रणमा लिएपछि यसको सञ्चालनको प्रशंसा भइरहेको छ । पानामा सरकारले यस नहरबाट प्रत्येक वर्ष एक अर्ब डलरभन्दा बढी पारवहन शुल्क प्राप्त गर्छ ।

तर, कुल विश्वव्यापी व्यापारको पाँच प्रतिशत मात्र पानामा नहर मार्गबाट ​​हुने गरेको छ ।

पानामा नहरले आफूलाई सान्दर्भिक राख्न सङ्घर्ष गरिरहेको बताएको छ । नयाँ सुपरट्याङ्कहरू यस नहरमा जान सहज छैन ।

पानामाले यसको विस्तारका लागि अर्बौं डलर खर्च गरिरहेको छ । विश्व व्यापारमा चीन एक शक्तिका रूपमा देखा परेपछि यसको महत्व बढेको बताइएको छ । यो नहरले चीनलाई अमेरिकाको पूर्वी तटसँग जोड्छ ।

चुनौती

पानामा नहरलाई पनि स्वेज नहरले चुनौती दिएको छ । स्वेज नहर पनि विस्तार भइरहेको छ । उही समयमा निकारागुआले एट्लान्टिक र प्रशान्त महासागरको बीचमा आफ्नै नहर निर्माण गरिरहेको छ ।

पानामा नहर परियोजनाको विचार पहिलो पन्ध्रौं शताब्दीमा दिइएको थियो । प्रारम्भिक असफलतापछि फ्रान्सले सन् १८८१ मा यस परियोजनामा ​​काम सुरु गर्‍यो । तर, आर्थिक नोक्सानी, रोग र दुर्घटनामा मानिसको ज्यान जाने गरी अधुरो रह्यो ।

यसपछि सन् १९०४ मा अमेरिकाले यस परियोजनामा ​​चासो लिन थाल्यो र काम सुरु भयो । पानामा नहरमा यातायात सन् १९१४ देखि सुरु भयो ।

अमेरिकी जहाजहरूको सबैभन्दा बढी आवतजावत पानामा नहरबाट हुन्छ । पानामा नहर प्राधिकरणका अनुसार पानामा नहरबाट करिब ७५ प्रतिशत कार्गो या त अमेरिका जान्छ वा अमेरिकाबाट आउँछ । यस मार्गबाट ​​वर्षेनी करिब २ सय ७० अर्ब डलरको व्यापार हुने गरेको छ । तर, पछिल्ला वर्षहरूमा पानामा नहरको पानी घट्दा प्रत्यक्ष असर व्यापारमा परेको छ ।

सन् २०१७ मा पानामाले ताइवानसँग कूटनीतिक सम्बन्ध समाप्त गर्‍यो र चीनसँग स्थापना गर्‍यो । चीनले ताइवानसँग कूटनीतिक सम्बन्ध कायम राख्ने देशहरूसँग कूटनीतिक सम्बन्ध कायम गर्दैन किनभने चीनले ताइवानलाई आफ्नो हिस्सा मान्छ । चीनको भारी लगानीका कारण पानामा महत्वपूर्ण सहयोगी बनेको छ ।

पानामा नहरका दुईवटा बन्दरगाह हङकङको एउटा कम्पनीले सञ्चालन गर्छ ।

ट्रम्पले आइतबार पानामा नहर चीनको लागि नभएको बताएका थिए । उनले यो नहर गलत हातमा गएको बताए । तर, पानामाका राष्ट्रपतिले यस नहरमा चीनको प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष नियन्त्रण नभएको बताएका छन् ।

-बीबीसीबाट