अमेरिकाले ग्रीनल्याण्डमाथि आक्रमण गर्ला ? यी हुन् चार सम्भावना

काठमाडौं । केही हप्ताअगाडि अमेरिकाको राष्ट्रपतिमा निर्वाचित डोनाल्ड ट्रम्पले आर्कटिकमा अवस्थित डेनमार्कको स्वायत्त क्षेत्र तथा विश्वको सबैभन्दा ठूलो टापु ग्रीनल्याण्डलाई गाभ्ने नयाँ चासो देखाएका छन् ।

उनले पहिलो पटक राष्ट्रपतिको रूपमा सन् २०१९ मा ग्रीनल्याण्ड किन्ने आफ्नो मनसाय सङ्केत गरेका थिए । तर, केही हप्ता उनले एक कदम अगाडि बढेर ग्रीनल्याण्डको नियन्त्रण लिन अमेरिकाको आर्थिक शक्ति वा सेना प्रयोग गर्ने सम्भावनालाई अस्वीकार गरेनन् ।

डेनमार्क र युरोपेली अधिकारीले ग्रिनल्याण्ड बिक्रीको लागि होइन र यसको क्षेत्रीय अखण्डतालाई सुरक्षित गर्नुपर्दछ भनेर ट्रम्पको इच्छाप्रति प्रतिक्रिया दिएका छन् ।

सो विषयमा ग्रिनल्याण्डका प्रधानमन्त्री म्यूट इन्गाले स्पष्टरूपमा भनेका थिए – ग्रीनल्याण्ड यहाँका जनताको हो र बिक्रीको लागि होइन ।

आखिर यो असामान्य अवस्था कसरी उत्पन्न भयो ? जब दुई नाटो सहयोगीबीच ठूलो क्षेत्रफलमा विवाद उत्पन्न भएको छ । ८० प्रतिशत हिउँले ढाकिएको प्रचुर मात्रामा खनिज स्रोत भएको टापुका कारण ।

३०० वर्षदेखि डेनमार्कको अधीनमा रहेको ग्रिनल्याण्डको ५६ हजार जनसङ्ख्याको आकाङ्क्षालाई यी परिस्थितिहरूले कसरी असर गर्न सक्छ ? यहाँ हामी ग्रीनल्याण्डको भविष्यका लागि चार सम्भावनाहरू हेर्छौं ।

‘ट्रम्पको चासो देखावटी र मामिला शान्त हुन्छ’

ट्रम्पको भनाइ देखावटी मात्रै हुन् भन्ने अनुमान गरिएको छ । डेनमार्कलाई यस क्षेत्रमा आफ्नो प्रभाव बढाउन रुस र चीनको चाहनाले निम्त्याएको खतरालाई मध्यनजर गर्दै ग्रीनल्याण्डको सुरक्षा बढाउन उत्प्रेरित गर्न यस्तो गरिएको हो ।

गत महिना डेनमार्कले आर्कटिकका लागि १.५ बिलियन डलरको नयाँ सैन्य प्याकेज घोषणा गर्‍यो । ट्रम्पको भनाइ अगाडि नै यो तयारी गरिएको थियो तर, ट्रम्पको भनाइको केही घण्टापछि गरिएको यो घोषणालाई डेनमार्कका रक्षामन्त्रीले ‘भाग्यको खेल’ भनेका छन् ।

डेनमार्कको पोलिटिकेन अखबारका प्रमुख राजनीतिक संवाददाता एलिजाबेथ स्वेन भन्छिन् – ट्रम्पले भनेका महत्त्वपूर्ण कुरा यो थियो कि डेनमार्कले आर्कटिकमा आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गर्नुपर्नेछ, अन्यथा यसले अमेरिकालाई त्यसो गर्न अनुमति दिनुपर्नेछ ।

रोयल डेनिस डिफेन्स कलेजका एसोसिएट प्रोफेसर मार्क जेकबसन भन्छन् – यो ट्रम्पले “अमेरिकी राष्ट्रपतिमा हुनुअघि आफूलाई स्थापित गर्न खोजेको मामला हो, जबकि ग्रीनल्याण्डले यो अवसरलाई स्वतन्त्रतातर्फ महत्त्वपूर्ण कदमको रूपमा प्रयोग गर्नेछ ।

त्यसोभए ट्रम्पले अब ग्रीनल्याण्डमा रुचि गुमाए पनि जसलाई प्रोफेसर ज्याकबसन सम्भावित सम्भावनाको रूपमा हेर्छन् । उनकाअनुसार (ट्रम्प) पक्कै पनि यस मुद्दामा ध्यान केन्द्रित छन् । यद्यपि, ग्रीनल्यान्डको स्वतन्त्रता धेरै वर्षदेखि एजेन्डामा रहेको छ र केहीले बहस उल्टो दिशामा जानसक्ने बताउँँछन् र

स्वेन भन्छिन् – मैले पछिल्ला केही दिनमा ग्रिनल्याण्डका प्रधानमन्त्री आफ्नो भनाइमा शान्त भएको देखेको छु । मानौं कि उनी ग्रिनल्याण्डको स्वतन्त्रतामा सहमत छन्, तर त्यो पनि भविष्यमा ।

‘ग्रीनल्याण्डले स्वतन्त्रताको पक्षमा मतदान गर्नसक्छ’

ग्रीनल्याण्डमा सामान्य सहमति छ कि उनीहरूले सजिलै स्वतन्त्रता पाउनेछन् । र यो पनि कि यदि ग्रीनल्याण्डले अमेरिकाको पक्षमा मतदान गर्‍यो भने डेनमार्कले यसलाई समर्थन र स्वीकार गर्नेछ ।

यद्यपि ग्रिनल्याण्डले आफ्नो स्वतन्त्रताको पक्षमा मतदान गर्नेछ, तर यसको जनताले स्वास्थ्य सेवा र कल्याणकारी योजनाहरूको लागि डेनमार्कबाट अनुदानहरू प्राप्त गर्न जारी राख्नेछ भन्ने ग्यारेन्टी नभएसम्म यो सम्भव छैन ।

डेनिस इन्स्टिच्युट फर इन्टरनेशनल स्टडीजका वरिष्ठ अनुसन्धानकर्ता उल्रिक गाड भन्छन् – ग्रीनल्याण्डका प्रधानमन्त्री अहिले रिसाए पनि यदि उनले वास्तवमा जनमत सङ्ग्रहको घोषणा गरे भने ग्रीनल्याण्डको अर्थतन्त्रलाई कसरी बचाउने भन्नेमा कठिन समयको सामना गर्नुपर्नेछ । र कल्याणकारी योजनाहरू एक ठोसतर्क आवश्यक हुनेछ ।

यस मुद्दामा एक सम्भावित कदम नि:शुल्क सहयोग हुनसक्छ । अमेरिकाले हाल प्रशान्त क्षेत्रका देशहरूलाई गरेको जस्तै – केही मार्शल टापु, माइक्रोनेसिया र पलाउसँग गरेको छ ।

डेनमार्कले पहिले ग्रीनल्याण्ड र फारो टापुहरू दुवैको लागि यस्तो स्थितिको विरोध गरेको थियो । तर, गाडकाअनुसार डेनमार्कका वर्तमान प्रधानमन्त्री मेटे फ्रेडरिकसन पक्कै पनि यसको विरुद्धमा छैनन् ।

ग्रीनल्याण्डको ऐतिहासिक अनुभव बारे डेनमार्कको बुझाइ २० वर्ष पहिलेकोभन्दा धेरै राम्रो छ । डेनमार्कले अब आफ्नो औपनिवेशिक जिम्मेवारी स्वीकार गरेको छ ।

उनी भन्छन् – भर्खरैका छलफलहरूले डेनमार्कलाई आर्कटिकमा राख्नु राम्रो हो भनेर फ्रेडरिकसनलाई मनाउन सक्छन् । ग्रीनल्याण्डसँग कमजोर भएपनि केही सम्बन्ध कायम राख्नुपर्छ ।

तर, ग्रीनल्याण्ड डेनमार्कबाट छुटकारा पाउन सफल भएपनि पछिल्ला वर्षहरूमा यो स्पष्ट भएको छ कि यो अमेरिकाबाट मुक्त हुन सक्दैन । दोस्रो विश्वयुद्धमा यसलाई नियन्त्रणमा लिएपछि अमेरिकीहरूले वास्तवमा यस टापुलाई कहिल्यै छोडेनन् । अमेरिकाले यसलाई आफ्नो सुरक्षाका लागि महत्वपूर्ण मानेको छ ।

सन् १९५१ को सम्झौताले मूलतः ग्रीनल्याण्डमा डेनमार्कको सार्वभौमसत्ता स्थापित गर्‍यो, तर वास्तवमा अमेरिकाले सम्झौतामा चाहेको सबै कुरा दिइयो ।

गाड भन्छन्  – ग्रीनल्यान्डका अधिकारीहरू अमेरिकी भूमिकाको बारेमा पछिल्ला दुई अमेरिकी राष्ट्रपतिहरूको प्रशासनसँग सम्पर्कमा थिए । अब ग्रिनल्याण्डका जनतालाई थाहा छ कि अमेरिका त्यहाँबाट कहिल्यै बाहिरिने छैन ।

आर्थिक दबाब बढाउने ट्रम्पको धम्की

त्यहाँ अनुमान छ कि ट्रम्पको आर्थिक बयानबाजी डेनमार्कको लागि सबैभन्दा ठूलो खतरा हो । किनकि अमेरिकाले डेनमार्क र ईयूमा पनि सामानहरूमा भारी शुल्क बढाउँदैछ ।

जसका कारण डेनमार्कले ग्रीनल्याण्डको मामलामा केही सहुलियत दिन बाध्य भएको छ ।

प्रोफेसर ज्याकबसन भन्छन् – डेनमार्क सरकारले यसका लागि तयारी गरिरहेको छ र यो आर्कटिक क्षेत्रको कारणले मात्र होइन ।

ट्रम्पले सबै अमेरिकी आयातमा १० प्रतिशत प्रत्यक्ष कर लगाउने धम्की दिएका छन् । अन्य चीजबाहेक यसले युरोपेली देशहरूको विकासमा धेरै कठिनाइ सिर्जना गर्नसक्छ । त्यसकारण डेनमार्क र अन्य युरोपेली देशका केही कम्पनीले अब अमेरिकामा उत्पादन आधार स्थापना गर्ने विचार गरिरहेका छन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय कानून फर्म पिल्सबरीका बेन्जामिन कोटले वेबसाइट मार्केटवाचसँग भने – शुल्क बढाउनको लागि सम्भावित विकल्पमा सन् १९७७  को अन्तर्राष्ट्रिय आपतकालीन आर्थिक शक्ति ऐन (आईईईपीए) लाई आह्वान गर्नु आवश्यक छ ।

यसले सम्भावित रूपमा औषधि उद्योगलाई असर गर्न सक्छ, जुन डेनमार्कको प्रमुख उद्योगमध्ये एक हो । अमेरिकाले डेनमार्कबाट हियरिङ एड्स र इन्सुलिन जस्ता धेरैजसो उत्पादन खरिद गर्छ । यसबाहेक मधुमेहको औषधि ‘ओजेम्पिक’ पनि डेनमार्कको कम्पनी ‘नोभो नर्डिस्क’ले उत्पादन गर्दछ ।

अमेरिकाको यो कदमका कारण मूल्यवृद्धिलाई अमेरिकी जनताले मन नपर्ने विज्ञहरू बताउँछन् ।

ग्रीनल्याण्डमा सैन्य आक्रमण 

अमेरिकाले आणविक हमला गर्ने कुरा त टाढाको जस्तो देखिन्छ, तर ट्रम्पले सैन्य कारबाहीलाई अस्वीकार नगर्नु पनि एक विकल्प हुन सक्छ ।

मूलतः अमेरिकालाई ग्रीनल्याण्डमाथि नियन्त्रण लिन गाह्रो हुनेछैन । किनकि ग्रीनल्याण्डमा पहिले नै सैन्य अड्डाहरू र ठूलो सङ्ख्यामा सैनिक छन् ।

प्रोफेसर ज्याकबसन भन्छन् – संयुक्त राज्य अमेरिकाको पहिले नै ग्रीनल्याण्डमा नियन्त्रण छ । ट्रम्पको बयान जानकारीमा आधारित देखिन्छ, जसको अर्थ उनले बुझ्न सकेका छैनन् ।

भनिएको छ – ग्रीनल्याण्डमा कुनै पनि अमेरिकी सैन्य कारबाहीले अन्तर्राष्ट्रिय मुद्दालाई जन्म दिनेछ ।

स्वेन भन्छिन् – यदि ट्रम्पले ग्रिनल्याण्डमा हमला गरे भने नाटोको अनुच्छेद-५ अनुसार उसले नाटोमा आक्रमण गर्नेछ । तर, यदि कुनै नाटो देशले नाटोको कुनै सदस्य देशमा आक्रमण गर्छ भने ‘नाटो’को अस्तित्व रहँदैन ।

ट्रम्पको भाषणले चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङले ताइवानको कुरा गरिरहेको वा रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले युक्रेनको बारेमा कुरा गरिरहेको जस्तो देखाउँछ ।

उनी भन्छिन् – ट्रम्पले यो भूमि लिनु अमेरिकाको लागि सही हो भनी भनिरहेका छन् । यदि उनको कुरालाई साँच्चै गम्भीरतापूर्वक लियौं भने यो सम्पूर्ण पश्चिमी देशहरूको गठबन्धनको लागि नराम्रो सङ्केत हो ।

-बीबीसीबाट

ट्रम्पको आक्रामक विदेश नीति : क्यानडा, पानामा र ग्रीनल्याण्डमाथि ‘गिद्धे नजर’