सन् २०२५ मा चीनको प्रगति यात्रालाई रोक्नसक्ने पाँच बाधक

काठमाडौं । सन् २०२४ चीनका लागि कठिन वर्ष रह्यो ।

एकातिर राष्ट्रपति सी चिनफिङको सरकारले आर्थिक समस्या झेल्यो भने अर्कोतर्फ अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा रुससँगको गठबन्धनको जटिलताको सामना गर्‍यो ।

यसका बावजुद पनि चीनले विश्व अर्थतन्त्रमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेको छ । यस्तो अवस्थामा सन् २०२५ मा चीनको योजनालाई असर गर्न सक्ने पाँचवटा क्षेत्र छन् । ती हुन् –

अमेरिकासँग नवीकरण प्रतिद्वन्द्विता

जनवरीमा डोनाल्ड ट्रम्पले सत्ता आफ्नो हातमा लिएपछि चीनको सबैभन्दा ठूलो चिन्ताको विषय अमेरिकाको निकै आक्रामक दृष्टिकोणको सुरुवातसँग सम्बन्धित छ ।

ट्रम्पले यसअघि नै चीनलगायत अन्य देशमा ६० प्रतिशत कर लगाउने धम्की दिइसकेका छन् । ट्रम्पको अघिल्लो कार्यकालमा सुरु भएको व्यापार युद्ध यसपटक पनि जारी रहने सङ्केत हो ।

अमेरिकासँगको द्वन्द्वात्मक सम्बन्ध चीनका लागि महत्वपूर्ण चुनौती साबित हुनेछ । तर, चीन यसका लागि तयार छैन भन्ने होइन । अमेरिकासँगको व्यापार युद्धबाट चीनले धेरै पाठ सिकेको छ ।

हुवावेजस्ता चिनियाँ कम्पनीहरूले अन्य क्षेत्रमा विस्तार गर्दै अमेरिकी बजार र प्रविधिमाथिको आफ्नो निर्भरता घटाउने उपाय खोज्न थालेपछि यसलाई बुझ्न सकिन्छ ।

चीन पनि अमेरिकाविरुद्ध कडा अडान लिन असफल छैन । यसको एउटा उदाहरण हालै चीनले दुर्लभ धातुहरू (जसलाई ब्याट्री र क्याटालिटिक कन्भर्टरहरू बनाउन प्रयोग गरिन्छ) निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको देखियो । यो पनि सत्य हो कि चीन अहिले सन् २०१७ को तुलनामा व्यापार युद्धको सामना गर्न राम्रो स्थितिमा छ ।

ग्लोबल टेक्नोलोजी युद्ध

यसमा कुनै शङ्का छैन कि चीन र अमेरिका बीचको ट्यारिफ सबैभन्दा ध्यान खिच्ने मुद्दा हुनेछ ।

तर, अर्को द्वन्द्व चीनको प्राविधिक विकासलाई लिएर हुनसक्छ किनभने यो क्षेत्र अमेरिकाको व्यावसायिक प्रभुत्वका लागि ठूलो चुनौती बन्न सक्छ ।

चीनले यस क्षेत्रमा निर्यात बढाएर रोजगारी सिर्जना गर्ने प्रयास गर्दा प्रविधि चीनको लागि महत्त्वपूर्ण कारक बनिरहेको छ ।

अर्कोतर्फ अमेरिकाको प्राथमिकता यस क्षेत्रमा चीनमाथिको निर्भरता कम गर्ने हो । अमेरिकाले सेमीकन्डक्टर प्रविधिमा चीनको पहुँचमा प्रतिबन्ध लगाउने प्रयास गरेर यो सङ्केत गरेको छ, यो द्वन्द्वको नयाँ मोर्चा हो ।

चीनको प्रविधि क्षेत्रसम्बन्धी योजनालाई ‘बेइजिङ इफेक्ट’ भनिएको छ । यसअन्तर्गत चीनले डिजिटल पूर्वाधारको मापदण्ड तय गर्न खोजिरहेको छ ।

यो युरोपेली सङ्घले जीडीपीआर अर्थात् सामान्य डेटा संरक्षण नियमन मार्फत डेटा व्यवस्थापन र गोपनीयताको लागि गरेको छ, यस्तो कदमले टेक्नोलोजी संसारमा चीनलाई रणनीतिक नेतृत्व दिन सक्छ ।

युरोपसँग चीनको व्यापार

युरोपसँग चीनको व्यापार विवाद पनि जटिल छ । दुवैले एकअर्काविरुद्ध कर लगाएका छन् । उदाहरणका लागि चीनले फ्रान्सेली ब्रान्डीमा आयात शुल्क लगायो । त्यसको जवाफमा युरोपेली सङ्घले चिनियाँ विद्युतीय् सवारी साधनको आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो ।

अब चीनसँग पश्चिमी देशहरूले नियन्त्रण गर्ने प्रविधिमा पहुँच छ ।

एसियामा नाटोको भूमिका बढाउन भर्खरै सुरु भएको छलफलपछि युरोपियन युनियनसँगको व्यापार युद्ध चीनका लागि टाउको दुखाइको विषय बन्न सक्छ ।

तर, युरोपेली सङ्घप्रति ट्रम्पको मौलिक शत्रुतापूर्ण दृष्टिकोणले चीनको पक्षमा काम गर्न सक्छ ।

रूस सँगको गठबन्धन

पहिलो नजरमा रुस अहिले चीनका लागि महत्वपूर्ण बनेको छ यसको कारण त्यहाँको बजार र प्राकृतिक स्रोत हो तर, आर्थिक सहयोग दिने सन्दर्भमा पनि रुसका लागि चीन महत्वपूर्ण बनेको छ ।

तर, यो समर्थनले युरोपेली देशहरूसँगको चीनको सम्बन्धमा नकारात्मक असर पारिरहेको छ युक्रेन विरुद्धको युद्धमा चीन रुसको सहयोगी भएको केही देशको विश्वास छ ।

त्यसैगरी युक्रेनमा रुसको आक्रमण र दुई देशबीच चलिरहेको युद्धले अमेरिकाको ध्यान चीनबाट हटाउन सहयोगी साबित हुनसक्छ ।

ट्रम्पले युक्रेन युद्धको लागि शान्ति योजना प्रस्ताव गरेका छन् । यदि यो सफल भयो भने अमेरिकाले फेरि एक पटक चीनमा ध्यान केन्द्रित गर्ने मौका पाउनेछ ।

र यदि युक्रेन मुद्दा हल भयो भने अमेरिका र रुसबीचको सम्बन्धमा पनि सुधार आउन सक्छ । यो चीनको लागि राम्रो समाचार हुनेछैन ।

मध्यपूर्वमा द्वन्द्व

चीनको अर्को चिन्ता मध्यपूर्वमा बढ्दो अस्थिरता हो रुस जस्तै यो क्षेत्र चीनका लागि स्रोत र बजारको हिसाबले पनि महत्वपूर्ण छ ।

हालै झुहाई एअर शोमा मध्यपूर्वका प्रमुख देशहरूलाई चिनियाँ हतियारको ठूलो उपभोक्ताको रूपमा हेरिएको थियो ।

इरान र इजरायलबीचको क्षेत्रीय द्वन्द्वको सम्भावना पनि चीनका लागि चिन्ताको विषय हुनेछ इरान चीनका लागि तेलको प्रमुख स्रोत हो ।

यदि दुई देशबीच सशस्त्र द्वन्द्व सुरु भयो भने चीनलाई तेल आपूर्ति बन्द हुनसक्छ यसले चीनका लागि आर्थिक समस्या सिर्जना गर्नेछ ।

सिरियामा गृहयुद्ध सुरु हुनु सी चिनफिङका लागि पनि चिन्ताको विषय हो ।

चिनियाँ उइगर मुस्लिमहरू राष्ट्रपति बसर अल-असदलाई सत्ताबाट हटाउने लडाकुहरूमध्ये पर्छन् । यी व्यक्तिहरू टीआईपी अर्थात् तुर्किस्तान इस्लामिक पार्टीका सदस्य हुन् ।

चीनको सिनजियाङ प्रान्तमा स्वतन्त्र राष्ट्रका लागि लामो समयदेखि सङ्घर्ष भइरहेको छ, यस क्षेत्रमा विगार मुस्लिमहरू बस्छन् । केही टीआईपी सदस्यहरूले सिरियामा कब्जा गरिएका हतियारहरू चीनमा प्रयोग गर्ने धम्की दिएका छन् ।

हालैका वर्षहरूमा सी चिनफिङको सेनाले लाखौं उइगरहरूलाई हिरासतमा राखेको छ । उइगरहरूप्रति चीनको यो रणनीतिको अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा आलोचना भइरहेको छ ।

यी सबै कुराले सन् २०२५ मा चीनले समस्याको सामना गर्नुपर्ने देखाएको छ ।

चीनले पनि उनीहरुसँग लड्ने तयारी गरिरहेको सङ्केत पनि छ । यसका साथै रुसमाथि पश्चिमा राष्ट्रले कस्तो प्रतिबन्ध लगाएको छ भन्ने कुरामा पनि चीनले नजर राखेको छ ।

यसका पछाडि चीनको सोच भनेको ताइवानसँग द्वन्द्व बढ्यो भने आफूविरुद्ध पनि त्यस्तै प्रतिबन्ध लगाउन सक्छ ।

आखिर सन् २०२५ मा जे हुन्छ, त्यो चीनका लागि महत्त्वपूर्ण हुनेछ । यसले चीनलाई नयाँ सहयोगी चाहिने वा नयाँ बजार सिर्जना गर्ने वा नगर्ने निर्णय गर्नेछ ।