सनातन 'कटप्यादी सांख्य' विद्या र  इन्क्रिप्सन !

सनातन विद्या र  इन्क्रिप्सन !

हो, शास्त्रमा एउटा यस्तो विज्ञान छ जसद्वारा तपाईले आफ्नो पिनलाई सुरक्षित र गोप्य राख्न सक्नुहुन्छ, त्यो विद्याको नाम "कटपयादि सांख्य विद्या" हो।

कटप्यादी सांख्य :
हामी मध्ये धेरैले आफ्नो पासवर्ड, वा एटीएम पिन बिर्सन्छौं, त्यसैले हामी यसलाई कतै लेखेर राख्ने गर्छौ , तर यदि त्यो कागजको टुक्रा हराए वा कसैको हातमा परे समस्या हुन्छ।

तर हाम्रो प्राचिन गुरुहरुले हामीलाई आफ्नो पासवर्ड वा पिन नं. "कटप्याडी सांख्य" द्वारा सजिलै सम्झन सक्ने विद्या दिएर गएका छन् । यो बिद्या किन र कसका कारणले लोप भयो अध्यानको बिसे हो। 

"कटप्यादी सांख्य" विद्या अनुसार शब्द वा पदको रूपमा संख्याहरू सजिलै सम्झने एक प्राचीन सनातनी विधि हो।

भारतमा वैज्ञानिक/प्राविधिक/खगोलीय ग्रन्थहरू पद्य रूपमा लेखिएको हुनाले, भारतीय विचारकहरूले शब्दहरूको रूपमा संख्याहरू व्यक्त गर्न 'कटापयादी सांख्य' को रूपमा समाधान फेला पारे।

कटापयादी प्रणालीको प्रयोगको सबैभन्दा पुरानो उपलब्ध प्रमाण 869 ईस्वीमा "शंकरनारायण" द्वारा लिखित "लघुभास्कर्य" वर्णनमा पाइन्छ, र "शंकरवर्मन" द्वारा रचित "सद्रत्नमाला" को निम्न श्लोकले यस विधिको व्याख्या गर्दछ। 

यसको शास्त्रीय प्रमाण-
नज्ञावचश्च शून्यानि संख्या: कटपयादय:।
मिश्रे तूपान्त्यहल् संख्या न च चिन्त्यो हलस्वर: ॥

[अर्थ: न, ञ तथा अ ले शून्यलाई जनाउँछ। (स्वरहरूको मान शून्य छ) बाँकी नौ अंकहरूलाई क, ट, प, तथा य बाट सुरु हुने व्यञ्जन अक्षरहरूद्वारा जनाइन्छ। ]

कुनै 'संयुक्त व्यंजन' मा  केवल पछिको व्यंजनलाई मात्र लिइन्छ। बिना 'स्वर' को  व्यंजनलाई बेवास्ता गरिन्छ।  

अब चर्चा गरौं आधुनिक समयमा यसको उपयोगिता के हो र कसरी गर्न सकिन्छ ?
कटपयादि - अक्षरहरूद्वारा सङ्ख्यालाई संक्षेप गर्ने शास्त्रोक्त विधि छ, प्रत्येक सङ्ख्यालाई केही अक्षरहरूद्वारा प्रतिनिधित्व गरिन्छ।

1 – क,ट,प,य 
2 – ख,ठ,फ,र 
3 – ग,ड,ब,ल 
4 – घ,ढ,भ,व 
5 – ङ,ण,म,श 
6 – च,त,ष 
7 – छ,थ,स 
8 – ज,द,ह 
9 – झ,ध 
0-ञ,न,अ,आ,इ,ई,उ,ऊ,ऋ,ॠ,लृ,ए,ऐ, ओ,औ 

 -तल चित्र हेर्नुहोस्:

हाम्रा गुरुहरूले यसलाई संस्कृतमा अर्थवत् वाक्यमा प्रयोग गरे, जस्तै गौ = 3, श्रीह = 2 आदि।

यसका लागि, अवस्थित मात्रा बीचमा छोड्नुहोस्। शब्दको सुरुमा स्वर अक्षर ‘स्वर’ भए स्वीकार्य हुन्छ, अन्यथा अस्वीकार्य हुन्छ ।

उदाहरणका लागि, मेरो एटीएम पिन ०२७८ हो भनेर सोच्नुहोस - तर कहिलेकाहीँ नम्बर सम्झँदा, एटीएममा गएर ०७२८ कि ०२७८ थियो भनेर भ्रममा पर्छौं ? 
यो प्रायः धेरै मानिसहरूमा हुन्छ, तपाइलाई पनि एस्तो भएको होला !

उदाहरणका लागि, एटीएम पिनका लागि, कुनै पनि चार अक्षरको संस्कृत शब्दलाई यसको कटापयादीमा परिवर्तन गर्नुहोस्। त्यो शब्द दिमागमा मात्र राख्नुहोस्, कसैलाई नभन्नुहोस्।
जस्तै :
इभस्तुत्यः = 0461
गणपति = 3516
गजशनः = 3850
नरसिंह = 0278
जनार्दन = 8080
सुद्युपास्य = 7111
शकुंतला = 5163
सीताराम = 7625
आदि (आफ्नो कुनै शब्द छान्नुहोस्)

यस्तो कुनै पनि शब्द याद गर्नुहोस् र तुरुन्तै "श्रेणी नम्बर" मा परिवर्तन गर्नुहोस् र आफ्नो ATM PIN आदि मा प्रयोग गर्नुहोस्।

हाम्रा आचार्य तथा गुरुहरुले हजारौ वर्ष अगाडी सृजना गरेको इन्क्रिप्सन बिद्या अझ जोड दिएर अघि बढाउनुको साँटो  हामी बाट किन लुकाइयो?

सनातन "विज्ञान" हो। सरकारले गहिरिएर सोची नया सिक्षा नीति बनाउनु अति जरुरि छ। 

आदि सनातन धर्मको जय होस्।