भारत र पाकिस्तानबीच बढ्दो तनावमा मध्यस्थताको पहल गरिरहेको इरान

काठमाडौं । इरानका विदेश मन्त्री अब्बास अरागची सोमबार पाकिस्तान पुगे । उनले यो हप्ता भारतको पनि भ्रमण गर्नुपर्नेछ । अरागचीको भारत भ्रमण पहिल्यै तय भएको थियो, तर अब उनी भारत आउनुअघि पाकिस्तान पनि पुगेका छन् । भारत र पाकिस्तानबीच पहलगाम हमलापछि बढेको तनावलाई मध्यनजर गर्दै, अरागचीले दुवै देशबीच मध्यस्थता गर्ने प्रस्ताव पहिल्यै राखिसकेका छन् । अरागचीले […]

May 6, 2025 - 06:28
 0
भारत र पाकिस्तानबीच बढ्दो तनावमा मध्यस्थताको पहल गरिरहेको इरान

काठमाडौं । इरानका विदेश मन्त्री अब्बास अरागची सोमबार पाकिस्तान पुगे । उनले यो हप्ता भारतको पनि भ्रमण गर्नुपर्नेछ ।

अरागचीको भारत भ्रमण पहिल्यै तय भएको थियो, तर अब उनी भारत आउनुअघि पाकिस्तान पनि पुगेका छन् ।

भारत र पाकिस्तानबीच पहलगाम हमलापछि बढेको तनावलाई मध्यनजर गर्दै, अरागचीले दुवै देशबीच मध्यस्थता गर्ने प्रस्ताव पहिल्यै राखिसकेका छन् ।

अरागचीले भारत र पाकिस्तानलाई आफ्ना ‘दाजुभाइजस्ता छिमेकी देश’ भनेका थिए । अब्बास अरागची पाकिस्तान भ्रमणपछि तेहरान फर्कनेछन् र त्यहाँबाट ७-८ मेमा भारत आउनेछन् ।

अरागचीले पाकिस्तानबाट सिधै भारत किन आएनन् ?

यसको अर्थ हो कि अरागचीले पाकिस्तान र भारतको भ्रमण एकसाथ गरिरहेका छैनन् । विश्लेषकहरूको विचारमा, सम्भवतः भारतले उनलाई पाकिस्तानबाट सिधै भारत नआउन भनेको हुन सक्छ ।

इन्डियन काउन्सिल अफ वर्ल्ड अफेयर्ससँग सम्बन्धित वरिष्ठ फेलो र अन्तर्राष्ट्रिय मामिलाका जानकार फज्जुर्रहमान सिद्दीकी भन्छन्, ‘भारतले इरानलाई सन्देश दिएको हुन सक्छ कि इरानी विदेश मन्त्रीको भारत भ्रमण पाकिस्तानको भ्रमणभन्दा अलग हुनुपर्छ । त्यसैले उनी तेहरान फर्केर भारत आउनेछन् ।’

यता, पाकिस्तानको विदेश मन्त्रालयले जारी गरेको विज्ञप्तिअनुसार, इरानी विदेश मन्त्रीले पाकिस्तानका विदेश मन्त्री इसहाक डार, प्रधानमन्त्री शहबाज शरीफ, र राष्ट्रपति आसिफ अली जरदारीसँग भेट गर्नेछन् ।

पहलगाम हमलापछि अरागचीले २५ अप्रिलमा सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म एक्समा गरेको एक पोस्टमा भनेका थिए, ‘इरान यो कठिन समयमा नयाँ दिल्ली र इस्लामाबादमा रहेका आफ्ना कार्यालयहरूमार्फत दुवै देशबीच राम्रो समझदारी बनाउन तयार छ ।’

पछिल्लो एक हप्तामा इरानी विदेश मन्त्री अब्बास अरागचीले भारतीय विदेश मन्त्री एस. जयशंकर र पाकिस्तानी विदेश मन्त्री इसहाक डारसँग टेलिफोनमा कुराकानी गरेका छन् ।

त्यस्तै, इरानका राष्ट्रपति मसूद पेजेशकियानले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई फोन गरेर पहलगाम हमलाको निन्दा गरेका छन् र पाकिस्तानका प्रधानमन्त्री शहबाज शरीफसँग पनि भारतसँगको तनावबारे कुराकानी गरेका छन् ।

अर्थात्, इरानले भारत र पाकिस्तानसँग सन्तुलन कायम गर्ने प्रयास गरिरहेको छ । विश्लेषकहरूको भनाइ छ कि भारत र पाकिस्तानबीच बढेको तनाव र सैन्य टकरावको सम्भावनाले इरानका लागि अवस्था जटिल बनाएको छ ।

फज्जुर्रहमान भन्छन्, ‘तटस्थ रहनु इरानको बाध्यता हो । इरान आफ्नो अवस्थाका कारण भारत वा पाकिस्तानमध्ये कुनै एकसँग खुल्ला रूपमा उभिन सक्दैन । भारत र पाकिस्तानबीच बढ्दो तनावले इरानका लागि कूटनीतिक चुनौती सिर्जना गर्नेछ ।’

इरान पाकिस्तानको छिमेकी देश हो र दुवै देशबीच लामो सीमा छ । त्यस्तै, भारतसँग पनि इरानको ऐतिहासिक र परम्परागत रूपमा मैत्रीपूर्ण सम्बन्ध रहेको छ ।

भारत र इरानबीच ऐतिहासिक, रणनीतिक, र आर्थिक कारणले व्यापारिक सम्बन्ध बलियो छ ।

सन् २०२२-२३ मा भारत र इरानबीच करिब २.५ बिलियन डलरको व्यापार भएको थियो । भारतले इरानलाई १.९ बिलियन डलरको निर्यात गरेको थियो भने इरानले भारतलाई ६० करोड डलरको निर्यात गरेको थियो ।

भारत इरानको शीर्ष पाँच व्यापारिक साझेदार देशहरूमा पर्छ । भारतले हरेक वर्ष इरानलाई करिब १ बिलियन डलरको चामल निर्यात गर्छ ।

अमेरिकी प्रतिबन्धका कारण इरानको तेल निर्यातमा भारतलाई असर परेको छ । सन् २०१९ अघिसम्म भारतले आफ्नो १० प्रतिशत तेल आवश्यकता इरानको तेलबाट पूरा गर्थ्यो ।

यसबाहेक, भारतले इरानको चाबहार बन्दरगाहमा करिब ५० करोड डलरको लगानी गरेको छ । भारतले चाबहार बन्दरगाहमार्फत अफगानिस्तान र मध्य एसियाली बजारहरूमा पहुँच बनाउन चाहन्छ । हाल भारतले यी देशहरूमा पाकिस्तानमार्फत निर्यात गर्नुपर्छ ।

यदि भारत र पाकिस्तानबीच तनाव थप बढ्यो भने, यसले इरानको रणनीतिक हितलाई असर गर्न सक्छ । विश्लेषकहरूको भनाइ छ कि यही कारणले इरान दुवै देशबीच मध्यस्थको भूमिका खेल्ने प्रयास गरिरहेको छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय मामिलाकी जानकार र जामिया मिल्लिया इस्लामिया विश्वविद्यालयको राजनीति विज्ञान विभागकी प्रोफेसर रेशमी काजी भन्छिन्, ‘इरानका व्यापक हितहरू भारत र पाकिस्तान दुवैसँग जोडिएका छन् । यदि भारत र पाकिस्तानबीच तनाव थप बढ्यो भने, यसले इरानका हितहरूलाई असर गर्नेछ । यही कारणले पहलगाम हमलापछि इरानले तुरुन्तै दुवै देशबीच मध्यस्थको भूमिका खेल्न तयार रहेको र इस्लामाबाद र नयाँ दिल्लीमा रहेका आफ्ना कार्यालयहरूको प्रयोग गर्न सकिने बताएको छ ।’

यदि भारत र पाकिस्तानबीच तनाव बढ्यो भने, यसले दक्षिण एसियाको सुरक्षा अवस्थालाई असर गर्नेछ र परिस्थिति नाजुक बन्नेछ । इरान र पाकिस्तानबीच लामो सिमाना छ र यहाँ धेरै ठाउँबाट आवतजावत गर्न सकिन्छ ।

फज्जुर्रहमान सिद्दीकी भन्छन्, ‘पाकिस्तानको सिमाना इरानसँग जोडिएको छ । यदि भारत-पाकिस्तानबीच युद्ध भयो भने, इरानका लागि आफूलाई यो युद्धबाट जोगाउनु निकै कठिन हुनेछ । चीनले पाकिस्तानमा ठूलो लगानी गरेको छ । चीन र इरानको सम्बन्ध पनि बलियो हुँदैछ । युद्धको अवस्थामा चीनले इरानमाथि भारतबाट अलग हुन, पूर्ण रूपमा तटस्थ रहन, वा पाकिस्तानको पक्षमा आउन दबाब बढाउन सक्छ ।’ बीबीसी हिन्दीको सहयोगमा

What's Your Reaction?

like

dislike

love

funny

angry

sad

wow

HamroGlobalMedia तपाईं पनि हाम्रो वेबसाइट मा समाचार वा आफ्नो विचार लेख्न सक्नुहुन्छ। आजै खाता खोल्नुहोस्। https://www.hamroglobalmedia.com/register