जय शाह : ३५ वर्षको उमेरमा क्रिकेट संसारको सबैभन्दा शक्तिशाली व्यक्ति

काठमाडौं । जय शाह अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट काउन्सिल अर्थात् आईसीसीको अध्यक्ष बनेका छन् । ३५ वर्षका शाह यो पदमा पुग्ने सबैभन्दा कान्छो क्रिकेट प्रशासक हुन् ।

तर, उनीभन्दा पहिले यो पद सम्हाल्ने सबैभन्दा कान्छो क्रिकेट प्रशासक को थिए भन्ने कुरामा मानिसको ध्यान गएको छैन ।

यो पनि चाखलाग्दो छ कि यो पहिलो पटक हो, जब ५७ वर्ष भन्दा कम उमेरका व्यक्ति आईसीसीको अध्यक्ष बनेका छन् । सन् १९८९ मा आईसीसीको पहिलो अध्यक्ष कोलिन काउड्रे अध्यक्ष बन्दा ५७ वर्षको थिए । उनीपछि ११ जना आईसीसीको अध्यक्ष बनेका छन् ।

शाह यो पदमा पुग्ने पाँचौं भारतीय हुन् । उनीअघि जगमोहन डालमिया, शरद पवार, एन श्रीनिवासन र शशांक मनोहर आईसीसी अध्यक्ष भइसकेका छन् । शाहले यही डिसेम्बर १ गते नयाँ जिम्मेवारी सम्हाल्ने छन् ।

शाहले आईसीसीको अध्यक्ष बन्ने घोषणा गरेपछि सामाजिक सञ्जालमा धेरै मिम्स देखिएका छन् । जसमध्ये धेरै उनका पिता तथा भारतका गृहमन्त्री अमित शाहसँग जोडिएको छ ।

विश्व क्रिकेटमा भारतको दबदबा

तर, शाह आईसीसीको अध्यक्ष पदमा पुग्नुको कारण विश्व क्रिकेटमा भारतीय क्रिकेट बोर्डको दबदबा हो । उनी भारतीय क्रिकेट बोर्डका सचिव थिए । भारतीय क्रिकेट बोर्डसँग अहिलेको समयमा चाहिने सबै कुरा छ ।

भारतीय क्रिकेट बोर्डसँग दर्शकहरूको सबैभन्दा ठूलो समूह र कर्पोरेट हाउसहरूको समर्थन छ । यति मात्र होइन, भारतीय क्रिकेट टोलीले लगातार जित हासिल गरिरहेको छ ।

यी सबैको बीचमा इन्डियन प्रिमियर लिगजस्तो सफल प्रतियोगिता पनि छ । विश्वको कुनै पनि क्रिकेट बोर्डमा यो सबै छैन ।

क्रिकेट प्रशासकका रूपमा शाहको करियर ग्राफ पनि उत्कृष्ट छ । उनले सन् २००९ मा गुजरात क्रिकेट संघ अन्तर्गत जिल्ला क्रिकेट प्रशासकको रूपमा काम सुरु गरेका थिए ।

सन् २०१३ मा उनी गुजरात क्रिकेट एसोसिएशनको संयुक्त सचिव बने र त्यसपछि उनले पछाडि फर्केर हेर्नुपरेन ।

सन् २०१९ मा जब उनी बीसीसीआईको सचिवका रूपमा आबद्ध भए, उनीसँग खासै अनुभव थिएन । तर, अहिलेसम्म उनको काम गर्ने शैली यस्तो छ कि अरूसँग सल्लाह लिने गर्छन् ।

जब आईसीसी वा बीसीसीआईसँग सम्बन्धित कठिन समस्या सामना गरे, उनले पूर्व क्रिकेट प्रशासकहरूसँग सल्लाह गरे । उनले विपक्षी क्याम्पका मानिने एन श्रीनिवासनसँग पनि सल्लाह लिएका छन् ।

क्रिकेटसँग सम्बन्धित मामिलामा उनी पूर्व भारतीय क्रिकेटर पार्थिव पटेललाई धेरै विश्वास गर्छन् ।

शाहका सामू कति चुनौती छन् ?

अहिले यो भन्न अनौठो लाग्न सक्छ तर, आईसीसी अध्यक्ष बनेपछि उनी भारतीय क्रिकेटको सबैभन्दा शक्तिशाली पदमा फर्किन सक्छन् ।

आईसीसी अध्यक्षको तीन वर्षको कार्यकाल सकिएपछि उनले दोस्रो कार्यकाल खोज्ने वा भारतीय क्रिकेट कन्ट्रोल बोर्डको अध्यक्षको रूपमा फर्कने अवसर पाउनेछन् ।

वर्तमानमा सबै व्यावहारिक उद्देश्यका लागि भारतीय क्रिकेट कन्ट्रोल बोर्डको अध्यक्षको भूमिकालाई आईसीसीको अध्यक्षको भन्दा बढी प्रभावशाली मान्न सकिन्छ ।

तर, आईसीसी अध्यक्षको हैसियतमा शाहले कम चुनौती सामना गर्नुपरेको छैन । आईसीसीले विश्वका अन्य देशमा पनि क्रिकेटलाई छिटो फैलाउन चाहन्छ । यसका लागि आईसीसीले आक्रामक रणनीति बनाएको छ ।

यसै दिशामा अघिल्लो विश्व टी–२० क्रिकेट म्याच अमेरिकामा आयोजना गरिएको थियो । यो एक महँगो कार्यक्रम थियो तर, यो सफल पनि भयो ।

यसबाहेक ओलम्पिकमा क्रिकेट समावेश गर्ने कुरा पनि छ । सन् २०२८ को ओलम्पिकमा क्रिकेट समावेश हुने निश्चित छ । तर, यसअघि नै जय शाहको कार्यकाल सकिँदैछ । यद्यपि, उनको नेतृत्वमा नै ओलम्पिकमा क्रिकेटको संगठनलाई टुंगो लाग्ने भएको छ ।

ओलम्पिकमा कुन ढाँचाको क्रिकेट समावेश हुने, टोली छनोटको विधि कस्तो हुने, कति टोली सहभागी हुने जस्ता अन्य प्रश्नको जवाफ शाहले खोज्नुपर्नेछ ।

आईसीसी प्रतियोगिताको आधिकारिक प्रशारणकर्ता स्टार टिभीसँगको प्रसारण अधिकारको मुद्दा पनि शाहको अगाडि उठ्नेछ ।

स्टार टिभीले यसअघि नै आईसीसीसँग करिब १० करोड डलर अर्थात् करिब ८३० करोड रूपैयाँको सहुलियत मागेको छ । स्टार टिभीले यी कार्यक्रमबाट खासै कमाइ नगरेको दाबी गरेको छ ।

नयाँ सोच र नयाँ प्रयोगहरूमा विश्वास

आईसीसीले जारी गरेको विज्ञप्तिमा शाहले अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट काउन्सिलको अध्यक्ष हुँदा आफू अभिभूत भएको बताएका छन् । उनले विश्वभर क्रिकेट फैलाउन आईसीसी टोली र सदस्य राष्ट्रहरूसँग मिलेर काम गर्ने प्रतिबद्धता पनि व्यक्त गरेका छन् ।

शाहले भने, “हामी एउटा महत्वपूर्ण मोडमा उभिएका छौं जहाँ क्रिकेटका धेरै ढाँचाहरूलाई दिगो राख्न, उन्नत प्रविधिहरू अपनाउने र नयाँ विश्वव्यापी बजारहरूमा हाम्रा प्रमुख घटनाहरू परिचय गराउने बीच सन्तुलन कायम गर्न महत्त्वपूर्ण छ ।”

क्रिकेटलाई पहिलेभन्दा समावेशी र लोकप्रिय बनाउने आफ्नो लक्ष्य रहेको शाह बताउँछन् ।

सोही विज्ञप्तिमा ओलम्पिक खेलकुदमा क्रिकेटको विषयलाई लिएर उनले अहिलेसम्म सिकेको बहुमूल्य पाठ अनुसार काम मात्र गर्दैन, क्रिकेटप्रतिको माया बढाउन नयाँ सोच र नयाँ प्रयोग अपनाउनुपर्ने बताए ।

शाहले भने, “लस एन्जलस ओलम्पिक २०२८ मा हाम्रो सहभागिता क्रिकेटको विकासको लागि एक टर्निंग प्वाइन्ट हो र म विश्वस्त छु कि यसले खेललाई अभूतपूर्व तरिकाले अगाडि बढाउनेछ ।”

तर, आईसीसीका वर्तमान अध्यक्ष न्युजिल्यान्डका ग्रेग बार्कलेले हालको रूपमा आईसीसी ‘उद्देश्यका लागि फिट’ नहुने बताए । यो ठूलो र गम्भीर स्वीकारोक्ति हो, शाहले यो समस्या समाधान गर्न के गर्छन् त्यो हेर्न बाँकी छ ।

–बीबीसी हिन्दीको सहयोगमा